Dierenleed in de oorlog | Koffie voor militairen
...en Movies that Matter.
Beste abonnee,
Welkom bij de 50ste aflevering van Standplaats Lemberg!
In deze lustrumeditie aandacht voor het lijden van dieren. Zo moest na de invasie de dierentuin in Kharkiv worden geëvacueerd. Nu keren de dieren één voor één terug.
Ook lees je over nieuwe aanvallen op Kharkiv, “Eddy’s oorlog” en een 17-jarige barista die koffie schenkt voor militairen.
Bedankt voor het nemen van een betaald abonnement of het overmaken van een felicitatie ivm de Tegel-nominatie via Tikkie!
Met groet,
Michiel
Kharkiv in de vuurlinie
Op de ochtend van 22 maart, toen ik nét uit de stad was vertrokken, schoten de Russen de kachel van Kharkiv kapot. De belangrijkste energiecentrale van de stad werd bijna volledig verwoest -- zie foto hieronder. Reparatie duurt een zeker een jaar. Dus is de elektriciteit voorlopig op rantsoen. ‘s Avonds is het weer stikdonker in Kharkiv.
Luister HIER mijn verslag (Radio 1 Bureau Buitenland, 25 maart 2024) over de energieoorlog tussen Rusland en Oekraïne.
Enkele dagen na de aanval schreef Anna Gin, de schrijver die een van de helden was in onze podcast Stad in Oorlog, dit:
‘Zoals altijd heb ik de jackpot: acht uur per dag niets. De stroom kan op elk willekeurig moment worden uitgeschakeld. In de flat-chat waarschuwen ze dat je de liften beter niet kunt gebruiken: “Je komt vast te zitten op je pantoffels!” Dit zijn vast opmerkingen van bewoners van de onderste verdiepingen, want zij hebben geen idee dat je, als je op de 17e verdieping woont en drie keer per dag de hond moet uitlaten, niet op pantoffels de trap afloopt. Enfin, mocht je kreupele mensen aantreffen in Kharkiv, dan zijn wij dat waarschijnlijk: je buren die van de bovenste verdiepingen de trap op en af moeten lopen, de eigenaren van een prachtig uitzicht vanuit het raam, God zegene ze… Weet je wat? Ik vertik het. Als de lift werkt, stap ik er gewoon in. En dan bid ik.
PS: Wanneer dit bericht verschijnt, betekent dit dat we weer even licht hebben. Ik bedoel: ‘elektriciteit’, omdat het licht in ons uiteraard nooit verdwijnt.’
Ondertussen gaat het tekeer op de Russische staatstelevisie: Kharkiv moet van de aardbodem worden weggevaagd, hoor je. De stad is misschien wel het grootste pijnpunt voor Poetin: zo’n grote plaats zo dicht bij de Russische grens, al tien jaar een bastion in het verzet tegen zijn imperiale dromen… Wat de Russen niet kunnen veroveren, zullen ze vernietigen.
Luister HIER naar mijn verslag (Radio 1 Bureau Buitenland, 13 maart 2024) over de toenemende druk op Oekraïne om ‘vrede’ te sluiten.
Movies that Matter
In plaats van zwijgende lezers en luisteraars ontmoette ik eindelijk eens sprekende kijkers. Op het Movies that Matter Festival in Den Haag leidde ik een aantal Oekraïense films in voor het publiek. Ook interviewde ik de regisseur van de film Photophobia, over Nika (12) en Vika (11) die schuilen voor de bombardementen in het metrostation in Kharkiv: een thema dat me na aan het hart ligt, zie de vorige aflevering. Mocht de film op tv komen, laat ik het weten!
Een andere film was Searching for Nika, waarvan je hier de trailer kunt zien. Het verhaal draait om de zoektocht van regisseur Stas Kapralov naar zijn hond, die na de Russische invasie vermist raakt. Tijdens zijn reis door Oekraïne ontmoet hij overal helden die dieren redden uit de oorlog. De film bevat gruwelijke beelden en verhalen. Zo gingen dronken Russen ‘op safari’ in een boerderij: je ziet beelden van de doodgeschoten struisvogels en afgeslachte paarden.
‘Waarom schieten die Russische militairen die dieren zomaar dood?’ vroeg een man in het publiek. Ik moest even peinzen over het antwoord. Toen zei ik dat ik blij ben dat ik als correspondent niet aan de andere kant van het front werk, zodat ik niet op zoek hoef naar het antwoord, en dat ik dat antwoord eigenlijk niet eens zou willen weten. Toch was ik blij met de vraag: waarom doen mensen dit? Een antwoord hebben we niet, maar de vraag moeten we blijven stellen. Al is het maar om ons afgrijzen met elkaar te delen.
De film gaat gelukkig ook over menselijkheid. Zo volgt de maker vrijwilligers die hun leven op het spel zetten om achtergelaten dieren te evacueren. Een van hen is Svitlana, de verzorgster van de deels verwoeste dierentuin in Kharkiv. Gehuld in een kogelwerend vest evacueren zij en haar collega’s leeuwen, apen en schildpadden naar veilig gebied. Het toeval wil dat ik Svitlana juist afgelopen winter ook ontmoette voor een interview, in de dierentuin die inmiddels weer open is.
In mijn interview vroeg ik de verzorgster hoe ze de moed vond om tijdens de beschietingen door te gaan met voeren en evacueren. “Deze dieren hadden niemand iets misdaan. Wij hadden ze opgesloten, zij konden niet weg”, antwoordde Svitlana. Met andere woorden: ze hadden geen keus, ze moesten de dieren wel redden. De vertoning op Movies that Matter bracht ons daarmee ook tot een ongemakkelijke vraag: hoe gaan we in vredestijd met dieren om?
Lees HIER mijn ontmoeting met Svitlana (Trouw, 15 maart 2024) of klik op de afbeelding hieronder om de tekst te vergroten.
Eddy’s Oorlog
Een andere film op Movies that Matter was Eddy’s Oorlog, een huzarenstuk van cinematograaf Joost van der Valk, over het werk van Eddy van Wessel, Nederlands’ meest bekroonde oorlogsfotograaf. Eddy werkte eerder in Irak, Afghanistan, Syrië, Tsjetsjenië en Bosnië; inmiddels werken we regelmatig samen in Oekraïne -- zie onder andere de vorige aflevering en Aflevering 28. Joost reisde een jaar lang met Eddy mee naar het front en dat leverde een indrukwekkend document op.
Ook voor mij was het interessant om Eddy in de film aan het werk te zien. Veel zaken zijn herkenbaar voor mij: de oorlogssfeer, het gedrag van bewoners, de realiteit van de beschietingen, de moeilijke keuzes die je snel moet maken.
Nieuw was te zien hoe hij omgaat met zijn collega’s. Er is een ervaren fixer, met wie hij overlegt op het scherpst van de snede: moeten we die brug over of niet? Maar er zijn ook jonge collega-fotografen, die nog veel moeten leren. Ze leggen de bewoners niet goed uit wat Eddy komt doen, waardoor die agressief reageren. Hulde aan filmmaker Joost, die er een risicovolle klus aan had om te blijven filmen zelfs als de bommen inslaan. Elk normaal mens had zijn camera allang laten vallen.
Tegelijkertijd is goed te zien dat een fotograaf als Eddy altijd net een stapje verder moet gaan dan een verslaggever als ik. Terwijl hij per se het brandende huis op beeld moet vangen, kan ik wachten tot het gevaar van een volgende beschieting is geweken. Terwijl ik bewoners nodig heb die enigszins kunnen reflecteren, moet Eddy de schok en de angst in de ogen zien. En laten zien.
Kijk de film Eddy’s Oorlog HIER via NPOStart.
Verkiezingen gecanceld
Na de parlementsverkiezingen van afgelopen najaar zijn ook de presidentsverkiezingen in Oekraïne opgeschort. Zelfs onafhankelijke waarnemers en oppositie hebben daar geen problemen mee. Waarom niet en wat zijn de risico’s?
Lees HIER mijn verslag (Trouw, 30 maart 2024) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Barista voor militairen
De 17-jarige Sofia is barista in frontstadje Kupyansk. Haar gasten zijn voornamelijk militairen. De mogelijkheid om koffie te halen is al een enorme steun voor hen.
Lees HIER mijn verhaal over Sofia (Trouw, 20 februari 2024) of klik op de afbeelding hieronder om de tekst te vergroten.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X.
De volgende editie verschijnt met Pasen, op zondag 28 april. Tot dan!