Stad in Oorlog | De slag om Bachmoet
Charkiv, één jaar onder vuur.
Beste abonnee,
Het was me een klus, maar hij is er! Alle vier de afleveringen van de podcast ‘Stad in Oorlog - Charkiv één jaar onder vuur’ staan online.
Het werken aan dit mega-project was voor mij de allerbeste manier om het eerste jaar (grote) oorlog te verwerken. Door verhalen te maken over gewone mensen, in de stad waarvan ik houd en die ik op dag 1 van de oorlog ontvluchtte.
Zoek ‘Stad in Oorlog’ op in je favoriete podcastapp, of luister HIER.
In deze Aflevering 37 van Standplaats Lemberg deel ik enkele persoonlijke impressies tijdens het maakproces. Verder beperk ik me tot mijn verslagen vanuit frontstad Bachmoet.
Wil je me een uur lang horen over de podcast en mijn werk in Oekraïne?
Luister dan HIER naar het Radio 1 programma Nooit Meer Slapen (Radio 1, 22 februari 2023).
Bedankt voor het luisteren, lezen en kijken. Mijn werk ondersteunen? Dat kan hier!
Met groet,
Michiel
Bachmoet
Maar eerst Bachmoet. Al maanden concentreren de gevechten zich om deze stad. Al negen jaar lang passeerde ik de stad op weg naar de Donbas. Dan haalde ik er koffie op de markt of at ik een salade bij de NewYorkStreetPizza. In 2015 maakte ik tijdens de Slag om Debaltsevo een reportage bij het lokale ziekenhuis van Bachmoet.
Toen ik hoorde dat er nog zo’n vijfduizend mensen proberen te overleven wilde ik graag hun verhaal horen. De beelden van militairen die in loopgraven vechten kennen we, maar hoe is het voor gewone burgers om te overleven in de kelders? En waarom gaan ze niet weg?
Lees HIER mijn reportage vanuit Bachmoet (Trouw, 7 februari 2023) of klik op bovenstaande foto.
De tocht was riskant, en dat wist ik. En ook een nieuwe ervaring. Ik werk al een jaar of acht in actieve frontgebieden, maar dat gaat meestal om een meer militaire omgeving: in heuvelachtig landschap, in loopgraven en ondergrondse bunkers, en met ervaren soldaten om me heen op wiens gedrag ik mijn bewegingen afstem. Nu ging het om een stad, waar de gebouwen worden beschoten en het gevecht op straat plaatsvindt.
Zoals gebruikelijk droeg ik mijn kogelwerende vest en mijn helm -- totdat ik bij Dave Young in de auto stapte. Deze Britse expat uit Kyiv evacueert mensen uit de gevaarlijkste oorlogsgebieden, zo ook vanuit Bachmoet. Hij vroeg me met klem mijn vest onder mijn jas te dragen, omdat iedereen met vest en helm doelwit is. We moesten ogen als gewone burgers.
Het voelde naakt, maar de keuze was goed te verantwoorden. En ik ben blij dat ik in Bachmoet ben geweest. Ik begrijp nu beter wat mensen ertoe noopt om uiteindelijk wel te vertrekken -- en ook wat deze held beweegt.
Luister HIER de volledige reportage voor Radio 1 (Bureau Buitenland, 10 februari 2023), en lees HIER mijn tweede reportage vanuit Bachmoet (Trouw, 21 februari 2023) -- of klik op onderstaande foto.
Stad in Oorlog - Charkiv, één jaar onder vuur
Ik vraag me serieus af of Edwin Koopman nog op zijn benen kan staan en zijn armen nog normaal kan bewegen. Deze geweldige collega, normaalgesproken journalist in en over Latijns-Amerika, toverde mijn serie mini-reportages in Charkiv om tot een prachtige podcast. Hij liep eerst vele kilometers door de stad die hij niet kende om soundscapes op te nemen, vervolgens zat hij dagenlang in het montage-hok. Hij maakte magie.
Aan het werk in Charkiv met podcastmaker Edwin, researcher Kateryna en schrijfster Anna.
Aflevering 1: Welkom in Charkiv
Ik wilde een monumentje maken voor Joelia.
Het afgelopen jaar ontmoette ik verschillende vaders en moeders van wie de zoon of dochter omkwam door het oorlogsgeweld. Ook al is je kind volwassen; als zoiets gebeurt blijft het even verschrikkelijk, begrijp ik nu.
Als het je overkomt, zou je er dan over willen vertellen? Ik weet dat zo net nog niet. De ouders van Joelia, een 21-jarige wiskundelerares en ‘volonter’ in Charkiv, kozen er wel voor. Ik ontmoette hen niet ver van het provinciehuis, dat de Russen in maart met raketten bombardeerden. Hun dochter was daar.
Ze gingen verschillend om met haar dood, merkte ik. Moeder Helene was van de analyse. Ze vertelde over het enorme talent dat haar dochter bezat, en haar grote bos rode krullen waaraan je haar herkennen kon. Vader Yan was emotioneel, en vertelde wat hij van zijn dochter leerde in de laatste dagen van haar leven.
Hun In Memoriam, en hopelijk ook mijn verslag daarvan, voelde als het oprichten van een monumentje voor Joelia.
Luister naar Helene en Yan in Aflevering 1 en lees HIER mijn interview met de ouders van Joelia (Trouw, 24 februari 2023).
Aflevering 2: de Helden
Wat is een held?
Als je bij de plantsoenendienst werkt, bij de stadsreiniging of bij de Eerste Hulp dan heb je niet zo’n goed salaris. De meeste gemeentearbeiders van Charkiv hadden niet de luxe om te vluchten -- geen geld voor een auto, brandstof, een appartement elders, etc.
Dus bleven ze hun werk doen, ondanks de stress, de angst, de beschietingen.
Zo kwam het dat het hele eerste jaar oorlog in Charkiv het park aan kant was, de sneeuw van de pleinen werd geveegd, en de ambulancemedewerkers je zelfs uit je flat haalde ook al schudde die op zijn grondvesten.
Het maakte me trots de helden van Charkiv te ontmoeten… zij verdienen ook een monumentje.
Luister hoe ambulancedokter Tatjana in Aflevering 2 levens van stadsgenoten redde.
Aflevering 3: de Overlevers
Iryna en Anatoli zijn de liefste mensen die ik ken in Charkiv. Zij bereid om alles uit te leggen, hij altijd in voor zelfspot. Toen de oorlog begon, besloten ze te blijven in hun flatje in Saltovka: waar zouden ze heen moeten? En waarvan zouden ze moeten leven? Ze hadden geen keus, vonden ze.
In mei, na twee maanden oorlogsgeweld -- zoals het nu in Bachmoet is -- ontmoette ik het echtpaar voor het eerst. Iryna nodigde me uit in hun appartement op 9-hoog. Ze sliepen in de gang, tussen de dikste muren van de flat. Anatoli lijdt aan Parkinson en kon onmogelijk de trap af rennen als het luchtalarm ging. ‘Wat gebeurt, gebeurt’, verklaarde hij. Zij bleef bij hem, en zorgde voor hem.
In december zocht ik het echtpaar opnieuw op. Ze hebben het eerste jaar oorlog overleefd, al was er soms amper te eten, was het soms maar 5 graden in huis, en is er nog steeds urenlang geen stroom. Overlevers zijn helden, en verdienen ook een monumentje.
Ga mee op bezoek bij Iryna en Anatoli in Aflevering 3.
Aflevering 4: de Volonteri
Het is ondoenlijk een monumentje op te richten voor een volonter. Ze zijn met te veel, ze zijn zo divers, en een leider kennen ze niet.
De term volonteri kwam in zwang na de Majdanrevolutie van 2014 -- toen al schreef ik voor Vrij Nederland een reeks verhalen over de beweging, en op de dag van 1 jaar oorlog, afgelopen week, portretteerde ik hen opnieuw op de voorpagina van Trouw.
De regering doet standaard te weinig aan corruptiebestrijding, gezondheidszorg en defensie -- dus doen de burgers het zelf -- zetten ze zich vrijwillig in voor de publieke zaak. Zo lobbyen volonteri voor politieke verandering, zorgden volonteri voor beademingsapparaten tijdens corona en ontstonden er bataljons van vrijwillige soldaten. Inmiddels is bijna elke Oekraïner een volonter.
In de podcast ontmoet ik het Charkivse advocatenduo Dima en Tony, en de eigenaren van een Charkivse waterpijpzaak, Sergiej en Stanislav. Met behulp van crowdfunding zamelen zij spullen in voor het Oekraïense leger, die ze vervolgens -- met gevaar voor eigen leven -- naar het front brengen.
Een monumentje hebben ze helemaal niet nodig: ze zouden het zonder ook wel doen.
Ga mee op reis met de Volonteri in Aflevering 4.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen niet in artikelen of radioreportages te vatten zijn, krijg je die elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie is op de laatste zondag van maart. Tot dan!