De Laatste Schoolbel | Te bang om te vechten
En de Oekraïense boer? Die ploegt voort.
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 53 van Standplaats Lemberg!
Ook in deze editie weer een aantal vervolgverhalen. Zo bezoeken we boer Gavriljoek, die tot voor kort de landmijnen nog eigenhandig van z’n land haalde, en keren we terug naar het verdwenen stuwmeer.
En: waarom verloopt de mobilisatie zo slecht?
Met groet,
Michiel
Bedankt voor het nemen van een betaald abonnement of een hart onder de riem via Tikkie! (met name: Starink, Winkels, Janssen, Van der Nat, Schouten, Van Tilborg en Driebergen: hoera!)
De navelstreng
Het voelde alsof er een navelstreng werd doorgeknipt. Die gebeurtenis, dat je wordt losgekoppeld van de moederschoot, ofwel het begin van een zelfstandig leven, is misschien wel net zo definitief en onvermijdelijk als de dood. Bij een geboorte -- althans, de geboorten waarbij ik aanwezig was -- verricht de verloskundige deze gewichtige ingreep. Op de Oekraïense school deed de mentor het. Het was een ontroerende ceremonie.
Op de laatste schooldag, ofwel ‘de Laatste Schoolbel’, zoals de viering wordt genoemd, hielden alle leerlingen een lint in hun hand. Die linten waren elk verbonden aan een schijf, als een soort placenta waarmee zij jarenlang educatief gevoed zijn. Nog één keer sprak de leraar zijn pupillen bemoedigend toe. Toen pakte hij zijn schaar en knipte hij één voor één de linten door. “Hup, jongens en meiden, de wereld in! Ik deed wat ik kon; nu moeten jullie het zelf doen.”
Voor de nieuwe oorlogsgeneratie die afgelopen maand het schooldiploma haalde, is die onafhankelijkheid misschien nog wel minder vanzelfsprekend. Toen de invasie kwam waren ze 14 jaar, zaten ze midden in de puberteit: naast hun lichaam en hun mentale gestel veranderde hun hele leefomgeving van de een op de andere dag. Maar Oekraïense tieners zijn sterk, zo leerde ik, zéker de vluchtelingenkinderen die afstudeerden.
Lees HIER mijn reportage van de laatste schooldag (Trouw, 20 juni 2024), met foto’s van Oleksandr Magula. Of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Goed nieuws voor boer Gavriljoek
Kijk, daar gaat weer een ladinkje landmijnen en blindgangers de lucht in. Die zullen nooit meer schade aanrichten. Weet je nog dat ik in Aflevering 39 schreef over boer Oleksandr Gavriljoek, die in het vroege voorjaar van 2023 de landmijnen op zijn akkers opspoorde met een metaaldetector, en die vervolgens met de hand verwijderde? Hij was wanhopig, toen. Zijn bedrijf en zijn dorp waren verwoest. Drieduizend hectare aan land ontmijnen leek een onmogelijke opgave.
Nu krijgt hij hulp! Van militairen. De sappeurs en mineurs van het leger kunnen niet altijd aan het front verblijven: om de concentratie te bewaren, moeten ze af en toe naar het achterland. Daar doen ze desalniettemin zwaar werk. Ze maken zich nuttig door waardevolle landbouwgrond weer bruikbaar te maken. In de afgelopen maanden ontmijnden ze maar liefst twee- van de drieduizend landbouwgrond van Gavriljoek. En de boer? Die ploegt weer vrolijk voort.
Lees HIER mijn reportage (Trouw, 15 juni 2024) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te lezen en de foto’s van Adriaan Backer te bekijken.
Een jaar na Kachovka
De moed van de Oekraïense boeren is sowieso inmiddels spreekwoordelijk. Herinner je je nog de filmpjes van vlak na het begin van de invasie, van boeren die met hun trekker Russische tanks wegsleepten? Zelf ontmoette ik de afgelopen jaren talloze akkerbouwers: immer krachtige types, die ondanks die landmijnen, beschietingen en exportbeperkingen onverstoorbaar hun velden ploegden.
Een voorbeeld is boer Anatoli, die ik al ruim twee jaar volg. Hij bleef fier overeind, al werd de haven geblokkeerd, gingen collega-boeren failliet, en ging uiteindelijk ook Europa op slot. In de zuidelijke regio’s van Oekraïne kwam er nog een probleem bij: het doorbreken van de Kachovka-dam, in juni vorig jaar. In Aflevering 41 en Aflevering 42 deed ik verslag van deze ramp, en rapporteerde ik over de hulpverlening en de gevolgen.
Om de effecten van de damdoorbraak op lange termijn in kaart te brengen, bezocht ik opnieuw boer Anatoli. Toen het stuwmeer leegliep, was de kans verkeken dat de binnenwateren van Oekraïne ooit weer als transportmogelijkheid voor zijn producten zou functioneren. Ook ontmoette ik boer Vadym, die vanaf zijn erf de bezette Zaporizja-kerncentrale kan zien -- zie foto hierboven. In plaats van een reservoir vol zoet water, waarmee hij zijn land bewaterde, is er nu slechts een zee van riet.
Toch weerhoudt het watertekort de boeren er niet van om door te gaan. “We kunnen niet weg, want ons land gaat niet met ons mee”, zo verklaart boer Vadym nuchter.
Lees HIER mijn interviews met Oekraïense boeren (Trouw, 5 juni 2024) of klik op onderstaande afbeelding.
Te bang om te vechten
Stel dat je het leger in moet. Dat je een goedlopend bedrijf hebt opgebouwd waarbij je alles zelf voor het zeggen hebt, en dan plots een commandant gehoorzamen moet. Dat je na jaren hard werken je eigen huis hebt gebouwd, en dan plots maandenlang in loopgraven verblijft. Dat je elke dag een wandeling maakt met je zoontje, en plots niet meer weet of je hem ooit nog zult terugzien.
Sinds de invasie hebben er ongeveer een miljoen Oekraïners -- meest mannen -- een uniform aangetrokken. Velen van hen verdedigen hun land uit plichtsbesef of uit lijfsbehoud, veel anderen ook vanuit enthousiast patriottisme. Maar nu is het op, zo lijkt het. Het leger heeft meer mensen nodig, maar degenen die wilden en konden zijn al gegaan. De rest aarzelt, of beschouwt zichzelf ongeschikt. Dus verloopt de mobilisatie uiterst stroef.
De afgelopen maanden gingen talloze video’s rond waarop te zien is hoe mannen met geweld van straat worden geplukt om de dienstplicht te vervullen. Die hopeloze strategie was een gevolg van het getreuzel van het Oekraïense parlement om een nieuwe mobilisatiewet aan te nemen. Die wet is er nu, maar leidt tot veel kritiek vanwege het dwingende karakter, dat maar weinig Oekraïners zint.
Ook werd de minimum leeftijd voor een oproep verlaagd van 27 naar 25 jaar. Want in de samenleving mag dan veel kritiek zijn, de militairen aan het front denken dat het niet anders kan. Het gevolg? “Er zullen meer jonge mensen sneuvelen.”
Lees HIER mijn verslag over de nieuwe mobilisatiewet (Trouw, 29 mei 2024) of klik op onderstaande afbeelding.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie van deze nieuwsbrief is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een een- of meermalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X.
De volgende editie verschijnt op zondag 28 juli. Tot dan!