Dansen met je angst | Een trotse boer
en de locals in Verweggistan.
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 39 van Standplaats Lemberg!
“Wat er in oorlogstijd overblijft is de zachtheid voor elkaar, de muziek die wij ervan maken.”
Deze zin werd uitgesproken door de dove Oekraïens-Amerikaanse dichter Ilya Kaminsky, tijdens dit mooie interview in Trouw.
Zelf las ik het als een aansporing: als ik niets kan doen om deze oorlog te stoppen, laat dan de zachtheid overheersen tijdens mijn ontmoeting met de mensen in Oekraïne. Laten we er iets moois van maken.
Met groet,
Michiel
Bedankt voor het hart onder de riem via Tikkie!
De mens in het middelpunt
Kijk nou eens goed naar dit portret, gemaakt door fotograaf Adriaan Backer. Wat zie je? Een echtpaar als uit een film, nietwaar? Ze zijn op leeftijd, maar ze stralen levenslust uit. Ik zie zachtheid, voor elkaar en voor hun gasten. Ik hoor hen mij uitnodigen om bij hen aan te schuiven. Dat klinkt me als muziek in de oren.
Portret Vladimir Zjoeravkin (69) en Nadia Kroegliak (68)
Foto © Adriaan Backer
We ontmoetten de twee in een gehucht even ten oosten van Koepjansk, vlakbij het front in de regio Charkiv. De winkel, de school, de medische post, de elektriciteitsvoorziening en de eeuwenoude kerk zijn kapot -- maar het huis van dit echtpaar staat nog overeind.
We besloten het echtpaar in het middelpunt van de aandacht te zetten, en niet de verwoesting. Bovenstaand portret pronkte op de voorpagina. In de reportage, op pagina 6 en 7, ging de aandacht naar Nadia’s bereiding van de maaltijd. De vernietiging van haar omgeving op de andere foto’s geeft haar rol als gastvrouw des te meer kracht.
Lees HIER de reportage (Trouw, 6 april 2023) of klik op bovenstaande foto.
Doofheid, een opstand, begint*
De volgende morgen ontwaakte ons land en weigerde het soldaten te horen.
Wij weigeren in naam van Petya.
Om zes uur ’s ochtends, als soldaten meisjes vleien in de steeg, glijden
meisjes wijzend naar hun oren voorbij. Om acht uur wordt de deur van de
bakkerij midden in het gezicht van soldaat Ivanoff dichtgesmeten, al is hij hun
beste klant. Om tien uur kalkt Mamma Galya NIEMAND HOORT JULLIE op de
hekken van de soldatenbarakken.
Tegen elf uur beginnen de arrestaties.
Ons gehoor verslechtert niet, maar iets stils in ons wint aan kracht.
Na de avondklok hangen gezinnen van de gearresteerden zelfgemaakte
marionetten uit hun ramen. De straten raken leeg, op het piepen van snaren na
en het klop klop van houten vuisten en voeten tegen de gebouwen.
In de oren van de stad valt sneeuw.
Ilya Kaminsky - Dovenrepubliek (Vertaling Alfred Schaffer / Uitgeverij Podium)
*Eerder gepubliceerd in Trouw.
Avdiivka, het tweede Bachmoet
Na mijn bezoek aan Bachmoet in februari wilde ik naar Avdiivka, een plaats in een gelijksoortige situatie. De stad werd aangevallen door de Russen, maar zonder succes. Dus verwoesten de Russen Avdiivka stelselmatig, en proberen ze er tegelijkertijd de Oekraïners te omsingelen. De stad zelf bleek ontoegankelijk voor journalisten. Wel kon ik de dorpen even ten westen Avdiivka bezoeken. Ik trof er nog een paar bewoners, die overleven in de kelders.
Luister HIER mijn radioreportage (5 min) bij Bureau Buitenland (VPRO Radio 1, 26 april 2023).
Lees HIER mijn reportage vanuit Orlivka en omgeving (Trouw, 29 april 2023) -- of klik op onderstaande foto.
Dansen met je angst
“Alle kinderen in Oekraïne zijn bang. Het ene wat meer dan het andere, maar de angst is altijd aanwezig.”
Ik moest denken aan deze woorden van danslerares Natalia in Charkiv toen de Russen afgelopen week met raketten een flatgebouw in Uman verwoesten — Uman, een vredig stadje op vijfhonderd kilometer van het front. 23 mensen werden vermorzeld onder het puin van hun eigen huis, onder wie 6 kinderen.
Sinds vorig jaar zijn alle kinderen en tieners in Oekraïne bang. Ze maken bombardementen mee, ze vluchtten, ze horen angstige verhalen, en anders zien ze wel het nieuws uit Uman. Zou ik mijn dochter ‘s avonds naar bed durven brengen? “Slaap zacht, liefste. Morgen gezond weer op…”?
Dat de misdadigers eeuwig door nachtmerries achtervolgd mogen worden.
Lees HIER mijn verhaal over een creatieve studio in Charkiv, veilig onder de grond, waar kinderen en tieners dansend hun oorlogsemoties verwerken. (Trouw, 29 maart 2022) -- of klik op bovenstaande foto. Beeld: Oleksandr Magula
De trotse boer
Zelden zag ik zo’n moed, zoals tentoongespreid door boer Oleksandr Gavriljoek (69). Op weg naar de boerderij stopte hij en haalde hij een metaaldetector uit de achterklep van z’n auto. Hij liep zijn land op en scheerde met het ding vlak over de aarde. ‘Tuut-tuut-tuut. Bliep-bliep’, klonk het. Op de foto zie je de landmijnen aan zijn voeten liggen. Zodra hij zo’n ronde schijf vindt, pakt hij die voorzichtig beet en legt hem langs de weg. Zo ontmijnt de boer eigenhandig zijn land. Hij moet wel, anders kan hij zijn bedrijf niet opnieuw opstarten.
Als je in de oorlog aan het werk bent, geef je je vertellers ruim baan. Oleksandr Gavriljoek moest zijn verhaal kwijt, zo bleek al snel. Tijdens de bezetting had hij geprobeerd vanuit Izyum dwars door het front zijn boerderij te bezoeken: hij had wel dood kunnen zijn. In de maanden die volgden werd vluchtte zijn familie, werd het bedrijf verwoest en raakte z’n vrouw zwaargewond. Het bezoek aan de boer kostte me de hele dag, inclusief de gebruikelijke ‘nazit’ die hoort bij te gast zijn: vijf keer wodka, en derhalve enigszins slingerend over de weg terug… maar het resultaat is ernaar.
Lees HIER mijn reportage met boer Oleksandr Gavriljoek, met beelden van Adriaan Backer.
Luister HIER mijn radioreportage (7 min) over ontmijnen in Bureau Buitenland (VPRO Radio 1, 30 maart 2023).
De Buitenlandredactie, het platform voor buitenlandjournalistiek, vroeg me trouwens op te schrijven hoe je omgaat met ‘locals’ als je verslag doet van de oorlog.
Lees HIER de nieuwe editie van Standplaats Verweggistan en abonneer je.
Lees en luister meer!
Oekraïens graan is niet meer overal in Europa welkom. Luister…
De munitie raakt op, probleem voor Oekraïne. Luister…
Hoe vier je Pasen tijdens oorlog? Over de Wilgenzondag. Lees…
De ‘Moskou-orthodoxe’ kerk wordt gesloopt -- in Lviv zelfs letterlijk. Lees…
In het verwoeste dorp Kamianka wonen nog maar een paar mensen. Lees…
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen niet in artikelen of radioreportages te vatten zijn, krijg je die elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie verschijnt op de laatste zondag van mei. Tot dan!