Treinreisje door Polen | Kharkiv onder vuur
...en naar het front in Prohres.
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 52 van Standplaats Lemberg!
Dank, beste abonnee, beste lezer en luisteraar, dat je de zwarte rookkolom die boven Oekraïne hangt, en die langzaam maar zeker westwaarts trekt, in ogenschouw durft te nemen.
In deze editie vertel ik over de recente aanvallen op Kharkiv, de tweede stad van Oekraïne, het nieuwe front in de regio, waarmee Rusland aantoont dat de oorlog alleen maar groter te willen maken, en de moeilijke situatie voor de bewoners rond het slagveld in de Donbas.
Bedankt voor het nemen van een betaald abonnement of een felicitatie voor De Tegel via Tikkie!
(De afgelopen maanden kreeg ik onder andere een hart onder de riem van Wieringa, Schutte, Kras, Crijns, Lennep, Heite, Vliet, Kruining, Osch, en de onvolprezen Sip. Bedankt!)
Met groet,
Michiel
Treinreisje door Polen in geluid
Maar eerst: een treinreisje door Polen. Op 6 juni gaan we naar de stembus voor Europa. Voor die gelegenheid reizen m’n vrienden van het Radio 1-programma Bureau Buitenland met de EUropaExpress door Europa: elke week houden ze halt in een ander land. Het was aan mij de tussenstop Polen voor m’n rekening te nemen. Een vrije opdracht dus: maak radio in en rond de trein; het moet gaan over Europa. Leuk!
Dus stapte ik met mijn microfoon in de trein in de oostelijke grensplaats Przemyśl, waar ik Oekraïense vluchtelingen ontmoette en een gekke maar wijze historicus, om me vervolgens -- in het gezelschap van een stel aangename coupégenoten -- te laten meedeinen in de trein naar Kraków, waar ik een kapel en vervolgens bijna een stripclub bezocht. Conclusie: de Polen zijn moe van politieke polarisatie.
Luister HIER naar m’n radioreportage (Bureau Buitenland, 3 mei 2024).
Kharkiv onder vuur
Werd ik tot voor kort regelmatig ’s nachts wakker van raketinslagen, ergens in de stad, nu vinden de aanvallen op klaarlichte dag plaats. Dus vallen er veel meer slachtoffers. Toen ik afgelopen zaterdag rond 4 uur ’s middags een klap hoorde, zwarte rook zag, en berichten las over een getroffen bouwmarkt, stapte ik met mijn microfoon in de auto. De plek van de aanslag bleek Epitsentr, de lokale bouwmarkt in de eerder zwaar getroffen buitenwijk Saltovka (zie daarover Aflevering 28).
Ter plekke moest ik eerst batterijen kopen voor m’n microfoon, want die bleken leeg: gelukkig was er een durfal in een marktkraampje nabij de brand, die onverstoorbaar open bleef. De rook bleek niet giftig, dus kon ik dichtbij komen zonder al te veel risico te lopen. In mijn verslag focuste ik op de dode man die ik aantrof op de parkeerplaats. Zijn winkelkarretje stond naast hem: de bouwmarkt heeft hij vermoedelijk nooit gehaald.
Een massa mensen keek met betraande ogen toe. Op de gezichten las ik verdriet van ruim twee jaar oorlog, bezorgde fronsen over vermiste buren en bekenden, en nieuwe denkrimpels: wat is het moment dat we opnieuw de stad moeten verlaten?
Op de straten en in de parken was het de volgende dag, een zomerse zondag, doodstil. Alsof de stad aan de vooravond staat van een nieuwe, grote uittocht.
Luister HIER mijn radioreportage vanaf de plek van de aanslag (Bureau Buitenland, 27 mei 2024).
Lees HIER mijn geschreven reportage (Trouw, 27 mei 2024), of klik op onderstaande afbeelding.
Het front bij Kharkiv gedocumenteerd
In de vorige aflevering leg ik uit hoe ik mijn werk in oorlogstijd zie. Een belangrijk onderdeel van het werk van een journalist is mijns inziens documenteren. We moeten de geschiedenis vastleggen voor later gebruik en die historie een menselijk gezicht geven.
Dat deed ik de afgelopen jaren ook in Voltsjansk, of Vovchansk, zoals de officiële Oekraïense plaatsnaam luidt. Afgelopen maand begonnen de Russen in deze grensplaats een nieuw offensief richting de stad Kharkiv. Deze videoreportage van KyivIndependent-collega Francis Farrell geeft een goed beeld van de eerste dagen: er wordt flink geschoten en bewoners worden geëvacueerd.
Vovchansk werd op de eerste dag van de invasie, 24 februari 2022, al onder de voet gelopen door het Russische leger. Nadat de plaats in september 2022 werd bevrijd, trok ik ernaartoe. Ik trof de huizen intact, maar de bewoners waren zwaar getraumatiseerd. Zie HIER m'n verslag van toen (de tweet openen levert een leesbare versie op).
Tijdens een later bezoek in dat jaar sprak ik met een van de bewoners, Mykola. Deze fabrieksarbeider was, zoals tientallen anderen, tijdens de bezetting gemarteld door de Russen. De huidige bereidwilligheid tot evacueren is dan ook verklaarbaar na de gruwelijkheden van de bezetting van twee jaar geleden. Zie HIER mijn verslag van toen.
Een ijskoude winter 2022 / 2023 brak aan in Vovchansk. De bewoners zaten zonder gas, want de gasleiding, die door Russisch grondgebied liep, was doorgesneden. Nieuwe evacuaties volgden. Luister HIER m'n radioreportage voor Bureau Buitenland en lees HIER mijn verslag in Trouw.
Een deel van deze vertrokken bewoners uit Vovchansk keerde in de zomer terug naar hun huizen om in hun moestuin aan de slag te gaan. En bleven er wonen. Als grensplaats lag het stadje in een soort niemandsland, want zo dicht bij de Russische grens dat het te gevaarlijk was voor het Oekraïense leger om er een verdedigingslinie aan te leggen. Dat brak de bewoners nu op.
Luister HIER naar een van mijn verslagen vanuit Kharkiv over het front in Vovchansk (Bureau Buitenland, 23 mei 2024).
Het front bij Prohres
Plotseling ging het zó snel. In november reden we nog richting Avdiivka via Ocheretyne, een plaats waar het leven z’n gewone gang ging. En langs dorpen die we niet eens opmerkten. Het moestuinseizoen was voorbij, de bewoners gingen met hun opgepotte groente in winterslaap. Zij konden niet vermoeden dat met het opgroeien van het loof de granaten langs hun oren zouden vliegen.
De bewoners van de Donbas zijn verknocht aan hun land -- dat mag zeker bij de vaste abonnees geen verbazing wekken. Die liefde is heel fysiek: ze bouwen hun eigen huis, en verbouwen hun lente-uitjes en melken hun koe. Ze houden van de seizoenen, hun gewassen, hun bloemen en hun dieren. En nu moeten ze, als hun leven hen lief is, dat allemaal achterlaten. Een onmogelijke opgave voor velen.
Lees HIER mijn verslag vanuit Prohres of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X.
De volgende editie verschijnt op zondag 30 juni. Tot dan!