Een monnik met een enkelband | Ode aan Lastotsjkyne
en met de kapelaan naar 't front.
Beste abonnee,
Welkom! In aflevering 51 van Standplaats Lemberg lees je verhalen over een kapelaan die brood brengt naar het front, een monnik met een enkelband en een activiste die haar frontdorp Lastotsjkyne ondanks de oorlog liet opknappen.
ACTUEEL: de VS kwamen afgelopen week met miljarden dollars aan steun voor Oekraïne. Luister mijn duiding HIER in het Radio 1-programma Bureau Buitenland, HIER in de NOS-podcast De Dag, of bekijk m’n uitleg HIER in het TV-programma Nieuwsuur.
Bedankt voor het nemen van een betaald abonnement of een hart onder de riem via een gift (vaak voorzien van hartverwarmende boodschap, zo leuk!) via Tikkie.
Met groet,
Michiel
Bij Radio 1 over oorlogsverslaggeving
Waarom doe je verslag van een oorlog? Oorlogsfotograaf Eddy van Wessel (zie vorige aflevering), vertelde me dat hij hoopt dat zijn fotografie ‘deel uitmaakt van iets groters’, dat hij ‘de historie wil vastleggen’. Zijn collega-fotograaf, Sakir Khader, die onlangs de Zilveren Camera won, zegt dat hij ‘een goed archief wil achterlaten’, en ‘tijdsopnames wil maken van een periode die over vijftig jaar misschien vergeten is’.
Zelf deed ik aanvankelijk verslag van de oorlog, omdat die nou eenmaal in ‘mijn’ land plaatsvindt. Maar gaandeweg zie ik m’n werk steeds meer als documenteren: verhalen maken waarmee utieindelijk de geschiedenis kan worden geschreven. De gevolgen van de oorlog -- de verwoesting, de slachtoffers -- moeten worden gezien en gehoord. En liefst voor de eeuwigheid vastgelegd.
In het Radio 1-programma De Publieke Tribune ging ik samen met Sakir Khader en NOS-verslaggever Sander van Hoorn (NOS) in gesprek met presentator Coen Verbraak over hoe en waarom we verslag doen van de oorlog: over woordgebruik, objectiviteit, de mentale kant van het werk. Én over onze drijfveren.
Luister HIER naar de uitzending van De Publieke Tribune (Radio 1, 6 april 2024).
Ode aan Lastotsjkyne
Dit verhaal is een voorbeeld van hoe ik wil documenteren. De afgelopen jaren bezocht ik regelmatig het dorp Lastotsjkyne, in de Donbas, onder de rook van Avdiivka. Elke keer werden we warm ontvangen door Olga Bojko, een lokale activiste, die -- ondanks de oorlog, die daar al in 2014 begon -- het dorpshuis opknapte. Na de invasie ontvluchtte ze voor de derde en laatste keer haar dorp; Lastotsjkyne werd van de aardbodem weggevaagd.
Het verhaal van Olga is heftig en verdrietig, maar ik heb er geen spijt van dat ik het op heb geschreven. De verteller, Olga, een realistische, krachtige dromer, laat zien hoe je omgaat met verwoesting en verlies. Haar verhaal geeft moed, en het opschrijven heeft voor mijn gevoel historische waarde. Het dorp heeft bestaan, we hebben erover geschreven, en de band van de bewoners blijft.
Lees HIER mijn ode aan Olga Bojko en het dorpshuis van Lastotsjkyne (Trouw, 24 april 2024) of klik op bovenstaande afbeelding om de tekst te vergroten. Beeld: Adriaan Backer.
Luister HIER naar mijn duiding over 10 jaar oorlog bij Bureau Buitenland (Radio 1, 2 april 2024).
Theater rond het Lavra
In het Radio 1-programma De Publieke Tribune ging het ook over objectiviteit. Los van de vraag of objectiviteit bestaat of niet: ik denk dat we beter kunnen spreken over onafhankelijkheid. Zoals ik op de radio zei: mijn werk gaat over Oekraïne, dus ik belicht de Oekraïense kant van het conflict. Maar ik ben wel onafhankelijk, bijvoorbeeld van de Oekraïense autoriteiten. Gevoelige thema’s mijd ik niet.
Zo berichtte ik talloze malen kritisch over corruptie en andere misstanden in Oekraïne. En nu schrijf ik over het conflict tussen kerk en staat. Het parlement pleit namelijk voor een verbod op de orthodoxe kerk die aan Moskou is gelieerd. Dat is nogal wat: een kerk verbieden. Al eerder schreef ik over de nare gevolgen van het conflict. Het is mijn taak ook de schaduwkanten van het patriottisme in Oekraïne te beschrijven en te verklaren.
Lees HIER mijn reportage vanuit het Holenklooster in Kyiv (Trouw, 22 april 2024), o.a. over mijn ontmoeting met een monnik met een enkelband, of klik op bovenstaande afbeelding.
Met water en brood naar het front
Ook deze publicatie is wat mij betreft voor de eeuwigheid. In het vroege voorjaar van 2017 ontmoette ik bakker en kapelaan (legerpredikant) Oleg Tkatsjenko voor het eerst. Hij bracht mij en fotograaf Alex Masi naar het stadje Marjinka, dat op dat moment zwaar onder vuur lag. Gelukkig kwam hij ons na een paar dagen van ontmoetingen met bewoners, die onder de grond schuilden, ook weer ophalen. Ik herinner me hoe hij ons tijdens een ‘concert’ van beschietingen wegreed uit het stadje, en ondertussen kalm uitleg gaf over het ‘collectieve trauma’ waaronder de ‘Sovjetmens’ in de Donbas gebukt gaat -- zie een van onze publicaties van toen.
Het afgelopen jaar volgden Eddy van Wessel en ik Oleg Tkatsjenko op zijn tochten richting frontstadjes zoals Vuhledar en Avdiivka. Daar was de kapelaan een van de weinigen die zich ontfermde over de achterblijvers. Hij bracht hen water en brood, dat hij zelf liet bakken, terwijl hij hen probeerde te overtuigen te vertrekken.
Lees en bekijk HIER onze reportage over bakker en kapelaan Oleg Tkatsjenko (Trouw, 13 april 2024) of klik op onderstaande afbeeldingen.
Het leger in
De nieuwe mobilisatiewet geeft Oekraïne de kans ook jongere mannen dan nu het geval is, in de leeftijdscategorie 25 tot 27 jaar, te werven voor het leger. Het tekort aan manschappen aan het front speelt zeker al een half jaar, maar de politiek werd het niet eens over de voorwaarden van rekrutering. De afgelopen weken sprak ik een aantal mannen over hoe het is om net te zijn opgeroepen voor het leger. Wat blijkt: de gemiddelde leeftijd van de mannen in het trainingskamp ligt ruim boven de veertig. ‘Er is gebrek aan vers bloed’, sprak een van hen.
Lees HIER mijn gesprek met Vadym en Volodya (Trouw, 21 april 2024) of klik op onderstaande afbeelding.
Kharkiv en de zweefbom
De afgelopen weken werd Kharkiv bestookt met een nieuw soort munitie: de geleide vliegtuigbom. Dat is een zware bom uit de Sovjettijd die, voorzien van vleugeltjes, een kilometer of zeventig ver reikt. Dus kunnen de Russen de stad nu vanuit eigen grondgebied beschieten, met alle gevolgen van dien. De energiecentrale werd kapotgeschoten, inclusief de transformator-huisjes in de stad zelf. Stroom is nu al weken op rantsoen, maar toch laten de bewoners zich niet wegjagen.
Lees HIER mijn reportage vanuit Kharkiv (Trouw, 12 april 2024) of klik op onderstaande afbeelding.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X.
De volgende editie verschijnt op zondag 25 mei. Tot dan!