Dodelijke drones in Kherson | Een wrede vrede
...en de ondergrondse Opera.
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 61 van Standplaats Lemberg!
In deze editie uiteraard de Oekraïense reacties op de toenadering tussen Rusland en de VS. Ook krijg je een exclusieve voorpublicatie van m’n bezoek aan politiek Kyiv.
Natuurlijk gaan we weer samen op reis. Dit keer naar Kherson, waar de Russen met drones op burgers jagen. Daarbij vallen dagelijks doden en gewonden.
Voor Radio 1 (Bureau Buitenland, 11 februari 2025) maakte ik deze reportage (6 min) over het gezin van de achtjarige zangeres Olya, dat in Kherson woont.
Druk op PLAY om die te beluisteren.
Bekijk hieronder mijn duiding over de drones bij hetzelfde radioprogramma.
Druk op PLAY om te kijken.
Bedankt voor je bijdrage via een betaald abonnement of een hart onder de riem via Tikkie! Deze maand een speciale vermelding voor Janssen, Van Vliet, Brasser, Joosse, Schut en Van Tilborg. Veel dank!
Met groet,
Michiel
Onderhandelingen
Jarenlang vechten Oekraïners op leven en dood met de Russen. Dan pappen de belangrijkste bondgenoten, de Amerikanen, opeens aan met de vijand. En dat ook nog nadat Trump de grootste onderhandelingstroeven uit handen geeft: Oekraïne moet het door Rusland bezette grondgebied opgeven, niet rekenen op NAVO-lidmaatschap en zelfs geen Amerikaanse troepen om een eventueel staakt-het-vuren te garanderen.
De eerste twee dagen zijn de Oekraïners een beetje lamgeslagen, merk ik.
Lees HIER mijn commentaar, opgetekend door Julius Dullaert voor Trouw online.
En lees HIER Oekraïense reacties (Trouw, 13 februari 2025), of klik op de afbeelding hieronder om de tekst te vergroten.
Na een paar dagen keert de vechtlust terug die ik van de Oekraïners ken. Terwijl Zelensky met de Amerikanen in gesprek blijft, werken de parlementariërs in Kyiv verder aan het integratieproces met Europa. Terwijl Trump toetert dat Zelensky een ‘dictator’ zou zijn, wordt in de hoofdstad ouderwets onderling geruzied tussen politici, zoals dat hoort in een echte democratie. Ook over de rol van Zelensky en eventuele verkiezingen. De komende maanden zal de eenheid van Oekraïne flink worden getest.
Lees HIER mijn interviews met politici (Trouw, 21 februari 2025) of scroll helemaal naar beneden om de volledige tekst* te lezen.
*vers! want stond nog niet in de papieren krant
Drones in Kherson
“Als ze in Europa je reportage lezen, zullen ze die niet geloven. En ik kan me dat goed voorstellen. Voor ons, beschaafde mensen, is zulke wreedheid niet te verklaren.”
De woorden van dokter Mychajlo in Kherson draag ik met me mee. Hij heeft gelijk. Sommige van m’n reportages gaan over zulke wreedheid, dat ik me kan voorstellen dat je het als buitenstaander niet wilt lezen of kunt aanhoren. Het verhaal van de dokter valt daar ook onder. Hij raakte zwaargewond, nadat een Russische drone een explosief dropte op de bushalte waar hij met een aantal anderen stond te wachten.
De woorden van de dokter troffen me ook, omdat hij in de gaten heeft dat er buiten zijn oorlogsrealiteit een vreedzame wereld bestaat waar oorlog niet te vatten is. Veel Oekraïners leven na drie jaar oorlog (of meer) in hun eigen werkelijkheid. Ze hebben leren leven met beschietingen, de angst, gemis, pijn en de dood. Dokter Mychajlo begrijpt dat het pure wreedheid is wat hij meemaakt: zo wreed, dat je het bijna niet kunt uitleggen.
Toch blijft hij in Kherson, om te midden van die wreedheid zijn werk als dokter te doen. Om zo een beschaafd mens te blijven.
Lees HIER mijn interview met dokter Mychajlo (Trouw, 6 februari 2025), of klik op de afbeelding hieronder om de tekst te vergroten.
Beelden uit Kherson
De hoofdstraat van Kherson ligt niet ver van de rivier. De straten en pleinen zijn uitgestorven. Het standbeeld van Potemkin, de stichter van de stad, is verdwenen. Het werd gestolen door de Russen toen ze in november 2022, na negen maanden bezetting, de stad ontvluchtten.
Deze speeltuin was gebarricadeerd om de kids te beschermen tegen artilleriebeschietingen, maar tegen drones helpt zo’n muur natuurlijk niet. Dus blijven kinderen, zoals Olya uit de reportage, binnen.
Het Dniprovskyi-district, 500 meter van de rivier. Als je de straat op gaat, zorg je altijd dat je ergens ónder staat. De bus rijdt; verder is er nauwelijks verkeer. Als je niet onder een afdakje of camouflagenet parkeert, is de kans groot dat een Russische drone je auto verwoest.
De krant bezorgd bij de held van m’n reportage van vorig jaar: theaterdirecteur Oleksandr, zie Aflevering 49. Ondanks drone-aanvallen en bombardementen organiseert hij wekelijks voorstellingen -- veilig onder de grond.
Onderhandelen?
‘Waarom willen Oekraïners geen vrede?’, wordt me vaak gevraagd. M’n antwoord is steevast: natuurlijk willen Oekraïners vrede. Zij hebben deze hele oorlog nooit gewild. De vraag is of Oekraïners een rechtvaardige en een werkbare vrede zullen krijgen. Zolang zij zelf niet aan de onderhandelingstafel zitten, is die vraag eenvoudig te beantwoorden: als zij niet gehoord worden, is het eind zoek.
Hoe denken de bewoners van Kherson over vrede? Lees HIER mijn verslag (Trouw, 18 februari 2025) of klik op de afbeelding hieronder om de tekst te vergroten.
Ondergronds theater
Bij het verdedigen van je land hoort dat je je cultuur levend houdt. Maar hoe doe je dat als raketten en drones het onveilig maken om grote groepen mensen bijeen te brengen? In het Opera- en Ballettheater, midden in het stadscentrum van Kharkiv, ruimden ze de kelders en de parkeergarage uit en bouwden podia met brandwerende gordijnen. Nu wordt er weer gezongen, gedanst, gerepeteerd en geapplaudisseerd.
Lees en bekijk HIER de productie van fotojournalist Eddy van Wessel en mij over het ondergrondse theater van Kharkiv, of klik op de afbeelding hieronder.
De eenheid getest
*vers! want stond nog niet in de papieren krant
Terwijl Oekraïne de Amerikanen als bondgenoot dreigt te verliezen, wordt in het land zelf de eenheid getest. ‘Als de Russen ons niet met geweld klein krijgen, zullen ze ons met interne onrust proberen te verscheuren.’
KYIV — Michiel Driebergen
Ook in het Oekraïense parlement komt Donald Trumps toenadering tot Rusland hard aan. “Je denkt dat je op alles bent voorbereid, maar dat blijkt niet zo te zijn”, zegt Maria Mezentseva (35), volksvertegenwoordiger namens Sluha Narodu (‘Dienaar van het Volk’) de regeringspartij van president Zelensky. “En we weten niet wat er morgen gebeurt.”
“Zo’n week had ik niet verwacht”, beaamt Ivanna Klympush-Tsintsadze (52) namens Europese Solidariteit, de oppositiepartij van voormalig president Petro Porosjenko. Zij was aanwezig op de Veiligheidsconferentie in München, waar de Amerikanen afstand namen van bondgenoot Europa en Oekraïne zelf. “Het gevoel overheerst dat Oekraïne terug is in februari 2022, vlak na de invasie. Toen kwam alles ook op onszelf aan.”
Klap in het gezicht
In Kyiv is het niet eenvoudig in de buurt van politici te komen. Het bezoek van een ‘delegatie’ wordt als reden opgegeven door de controleposten rond de regeringsgebouwen. Achteraf blijkt Keith Kellog, Trumps gezant voor Rusland en Oekraïne, op bezoek te zijn bij president Zelensky. “Het dagelijkse werk gaat door”, aldus Maria Mezentseva, uitgeweken naar een hotellobby nabij het gebouw van de parlementscommissies, waar ze straks overlegt met collega’s van het Europese Parlement over Europese integratie.
Ondertussen is ze bezig haar grootmoeder te evacueren, die vlakbij de Russische grens woont en er eindelijk mee instemt te vertrekken. De Amerikaanse vleierij met de Russen, afgelopen dinsdag in Saudi-Arabië, buiten de Oekraïners om, beschouwt ze als een ‘klap in het gezicht’ van alle oorlogsslachtoffers.
Omdat ook rond het parlementsgebouw betonblokken zijn opgeworpen, ontvangt Ivanna Klympush-Tsintsadze in het partijkantoor. Binnen hangt het boordevol vlaggen. “Dat zijn de vaandels van de brigades die we steunen”, zegt ze. Partijleider Petro Porosjenko, die een steenrijke zakenman is, schonk zo’n 165 miljoen euro aan het leger. Meteen na de invasie werd in het kantoor al een bataljon van de territoriale verdediging opgezet. “Hier kregen ze hun wapens en op de binnenplaats werd geoefend. Niemand wachtte op orders van president.”
De politica sluit niet uit dat zij en haar collega’s opnieuw in zo’n situatie terechtkomen. “We accepteren niet dat ons land wordt weggegeven. We vechten tegen het kwaad, en we hopen dat Europa aan de goede kant staat. Als wij er niet meer zijn, is de Russische honger niet gestild.”
Serieuze fouten
De Amerikaans-Russische ontmoeting in Saoedi-Arabië heeft in de eerste plaats Poetin gelegitimeerd, vreest Maria Mezentseva, niet alleen in Amerika, maar ook in Afrika, Azië, Zuid-Amerika en het Midden-Oosten. “Het beeld ontstaat dat Rusland vrede wil en Oekraïne niet. Hier moeten we op reageren.” Wat de Amerikanen Oekraïne voorstellen — opgeven van bezet grondgebied, geen NAVO-lidmaatschap en geen inzet van Amerikaanse vredestroepen — herinnert haar aan de manier waarop Hitler vlak voor de Tweede Wereldoorlog de vrije hand kreeg in Tsjechoslowakije. “Dat betekende geen vrede, maar was het begin van iets verontrustends.”
Daarbij zet Trump Oekraïne neer als ‘failed state’, een mislukte staat, omdat Zelensky vanwege het uitblijven van verkiezingen zijn legitimiteit zou zijn verloren. “Dat is niet waar, maar niemand leest onze grondwet.” Daarin staat dat verkiezingen tijdens de staat van beleg niet mogelijk zijn.
Toch wordt Zelensky’s optreden in Oekraïne wel degelijk bekritiseerd. Over het optreden van de president richting Trump zijn beide parlementariërs positief. “Te midden van alle emoties was hij duidelijk over Trump. Hij gedraagt zich fatsoenlijk en kalm. Dat moet enorm moeilijk zijn”, denkt Maria Mezentseva. “Zelensky’s toespraak in München was prima”, vindt ook Ivanna Klympush-Tsintsadze. “Hij wees op het belang dat Europa heeft bij een stabiel Oekraïne en de gezamenlijke verantwoordelijkheid bij onze verdediging.”
In de interviews rond de top maakte Zelensky echter “serieuze fouten”, vindt het lid van de oppositie. ‘Het gaat nu om overleven. Als iemand het niet bevalt wat er in ons land gebeurt, kan hij burger worden van een ander land’, zo sprak de president in een reactie over een vraag over het uitblijven van verkiezingen. Hij keek er guitig bij, maar “dit is niet hoe je ons land bijeen houdt”, vindt Ivanna Klympush-Tsintsadze.
Het brengt haar bij een heikel thema in de Oekraïense politiek: de sancties die Zelensky vorige week instelde tegen haar partijleider. Die volgden op een rapport van de Veiligheidsraad. Als president (2014 - 2019) zou Petro Porosjenko te lang zaken hebben gedaan met Rusland, en als zakenman zou hij zijn vermogen uit het land hebben weggesluisd. Volgens Ivanna Klympusch-Tsintsadze is de boycot politiek gemotiveerd. “Zelensky beseft dat hij misschien verkiezingen moet gaan organiseren. Dus zuivert hij het speelveld alvast van politieke tegenstanders”, zegt ze. “Dat hoort niet in een democratisch land.”
Dictator?
Of Zelensky daarmee een ‘dictator’ is, zoals Trump woensdag beweerde? “Nee”, zegt ze, terwijl ze in de lach schiet. “Dankzij ons integratieproces met Europa hebben we uitstekende mechanismes tegen autocratische neigingen.”
Maria Mezentseva verdedigt Zelensky. “Als het geld dat het land uitsijpelde terug wordt gestort, kunnen de sancties worden opgeheven. Uiteraard heeft Porosjenko het volste recht mee te doen aan verkiezingen.”
Hoewel er dus al iets van een campagne lijkt te zijn losgebarsten, zijn de parlementariërs het eens dat verkiezingen in de huidige situatie onmogelijk zijn. “Het gaat om de veiligheid. De afgelopen dagen beschoot Poetin Kyiv, Charkiv en Odessa. Hoe moeten mensen in frontgebieden stemmen? Wat doen we met het bezette gebied?”
Volgens Ivanna Klympush-Tsintsadze gaan verkiezingen ten koste van de noodzakelijke eenheid, omdat bij verkiezingen stevige competitie komt kijken. “Normaal gesproken is dat geen punt, maar in oorlogstijd kun je mensen niet tegen elkaar opzetten. Dan volgen we het Russische scenario voor Oekraïne. Als ze ons niet met geweld klein krijgen, zullen ze ons met interne onrust proberen te verscheuren.”
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie van deze nieuwsbrief is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een een- of meermalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X of BlueSky.
De volgende editie verschijnt op zondag 30 maart. Tot dan!