De 'Kholodomor' | De mijnwerkers van Toretsk
en hoe Oekraïners overleven.
Beste abonnee,
Ik ga op reis en neem mee: thermo-ondergoed, dikke sokken, schoenen met sneeuwzolen, drie powerbanks voor als de stroom uitvalt, een satelliettelefoon voor als de verbinding verdwijnt, en contant geld voor als de ‘bankomat’ niet werkt.
Als je deze Aflevering 35 van Standplaats Lemberg in je postvak krijgt, ben ik onderweg naar Cherson. Want Cherson is bevrijd!
Daarover meer in de volgende editie. Nu alles over het stroomtekort, de naderende Oekraïense winter, en een update over de laatste mijnwerkers van de Donbas.
Veel lees- en luisterplezier, en bedankt voor je steun!
Michiel
‘Kholodomor’
Afgelopen week herdachten Oekraïners de Holodomor, de hongersnood in de jaren dertig. Onder Stalin werden -- met name Oekraïense -- boeren gedwongen hun land, vee en landbouwwerktuigen onder te brengen in collectieve boerderijen en daar te produceren voor de Staat. Het verzet van de Oekraïners, de jacht op de boerenklasse en het roven van voedsel leidde tot miljoenen doden.
Die doden zijn nu politieker dan ooit: Oekraïne wil dat de Holodomor -- dat zoiets betekent als ‘moord door honger’ -- wordt erkend als genocide op het Oekraïense volk. Het Duitse parlement honoreerde die wens afgelopen week. Zal de Nederlandse volksvertegenwoordiging volgen?
Inmiddels spreken de Oekraïners ook wel van Kholodomor, ofwel ‘moord door kou’. Door de elektriciteitsvoorziening categorisch te bestoken met raketten wil Poetin de Oekraïners laten doodvriezen in hun huizen of hen verjagen van hun land. Als er niets tegen de genocidale politiek van Poetin wordt gedaan, sterven talloze Oekraïners deze winter van de kou.
Luister HIER: in gesprek met Mieke van der Weij bij Met Het Oog Op Morgen (Radio 1, 27 november 2022) over de naderende winter.
De cash-economie
Hoe kwetsbaar ons betalingssysteem is zag ik afgelopen maand in de regio Tsjerkasy, in Centraal-Oekraïne. Daar ontstond in korte tijd een ware cash-economie. Pinnen in de winkel kan nergens meer. Daarvoor is namelijk niet alleen stroom benodigd, maar ook internet. En dat moet dan ook allemaal werken bij de bank verderop. Aan al die voorwaarden tegelijk wordt in Oekraïne steeds minder vaak voldaan. Dus eisen winkels en tankstations contanten.
In het dorp dat ik bezocht, Vasyutyntsi, ontvangen de overwegend oudere bewoners hun pensioen op hun bankrekening. Omdat er bank noch pinautomaat is, vaardigen de dorpelingen telkens één dorpsbewoner af om dertig kilometer verderop voor iedereen geld uit de muur te trekken. Die bewoner neemt dan dus twintig bankpassen mee, een briefje met twintig pincodes, en de vereiste bedragen. En dan maar hopen dat de ‘bankomat’ werkt.
Zonder cash ben je nergens, of afhankelijk van anderen. Ook in Oekraïne betalen veel oudjes allang met de smartphone -- en niemand stond erbij stil dat dat ooit anders zou zijn.
Lees HIER mijn reportage vanuit Tsjerkasy over de stroomuitval (Trouw, 10 november 2022) of klik op bovenstaande foto.
En luister HIER naar m’n radioverslag: zullen de Oekraïners nu toegeven? (Radio 1 Bureau Buitenland, 8 november 2022).
De zonnepanelen van Volodja
Geen elektriciteit betekent niet alleen gebrek aan licht of problemen met pinnen. Ook telefonie, verwarming en watervoorziening is vaak afhankelijk van stroom. Zonder elektra wordt in veel flats het water niet omhoog gepompt; in veel vrijstaande huizen werkt de CV-ketel niet.
In de provincie Cherson wordt de winter daarom heel moeilijk. De Russen zijn weliswaar uit de regio verdreven, maar het ontbreekt er aan elektriciteit.
In het dorp Archangelske was ook tijdens de bezetting geen stroom -- een ramp, want drinkwater (voor mens én koe) komt uit de waterput die op elektrische pompen werkt. De zonnepanelen van één inwoner, Volodja, betekende de redding voor de dorpelingen. Dankzij de zon konden zij hun telefoons opladen, radio luisteren, en hun vee te drinken geven.
En nu? Nu bouwen ze een feestje -- dat vermoedelijk de hele winter duurt.
Lees HIER mijn reportage uit Archangelske (Trouw, 14 november 2022) of klik op bovenstaande foto.
Hoe gaat het met de mijnwerkers van Toretsk?
Je weet het vast nog wel. Samen met fotograaf Adriaan Backer maakte ik in de zomer van 2021 een uitgebreide productie over de laatste mijnwerkers van de Donbas -- ik schreef erover in Aflevering 15.
Op dat moment lag Toretsk al zeven jaar aan het front. De mijnwerkers waren niet alleen gewend aan hard werken in zware omstandigheden, maar ook aan gerommel van artillerie. Nu komt de oorlog elke dag een stukje dichterbij. De Russen beschoten de kolenmijn, die voor het eerst in de geschiedenis niet meer produceert. De mijnwerkers verloren hun baan, en de ondergrondse gangen stromen vol met water…
En toch! Ondanks het gevaar en de naderende winter peinzen veel mijnwerkers er niet over om te vertrekken.
Lees HIER mijn reportage vanuit frontstadje Toretsk (Dagblad Trouw, 30 november 2022) of klik op onderstaande foto.
De productie van toen:
Meer….
De graandeal is verlengd, maar toch zullen veel boeren in Oekraïne na de winter hun land niet meer inzaaien. Lees HIER over mijn ontmoeting met boer Anatoli Gajvoronski (Trouw, 19 november 2022) of klik op onderstaande foto.
Omdat veel Oekraïners naar het westen van het land vluchtten, rijzen daar de huizenprijzen de pan uit. Lees HIER mijn reportage vanuit Uzhgorod (Trouw, 25 november 2022) of klik op onderstaande foto.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen niet in artikelen of radioreportages te vatten zijn, krijg je die elke drie weken in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie is over drie weken. Tot dan!