Op bedevaart naar Golgotha | Ondergronds verzet in Minsk
...en Freds foto's: Plac Nowy!
Goedendag!
De afgelopen week trakteerden de journaals ons op beelden van radeloze migranten die de grens tussen Wit-Rusland en Polen over probeerden te steken. Maar hoe gaat het eigenlijk met de democratiseringsbeweging in Minsk? Ik nam contact op met het ondergrondse verzet. In deze Aflevering 18 van Standplaats Lemberg mijn verslag.
In de rubriek Freds Foto’s wandelen we rond op Plac Nowy in Kraków, het hart van het joodse deel van de wijk Kazimierz. Aan dit plein is o.a. café Kolory gevestigd, waar ik Fred in het vroege voorjaar van 2014 voor het eerst ontmoette. Vele ontmoetingen volgden in ons -- toenmalige -- stamcafé.
In deze aflevering ook het tweede deel van de serie ‘Maria in Polen’!
Met groet,
Michiel
Ondergronds verzet in Minsk
Hij is er een meester in, Aleksandr Loekasjenko: een spel spelen met Europa. Sinds augustus stuurt de Wit-Russische dictator migranten uit het Midden-Oosten via vliegveld Minsk naar de grens met de EU. De beelden die de Wit-Russische en Poolse autoriteiten ons vervolgens voorschotelen -- wanhopige mensen die de grens met de EU proberen over te steken -- maken Europa zenuwachtig. Zodanig, dat Angela Merkel Loekasjenko vereerde met een telefoontje om het probleem uit de wereld te helpen. Zo is de niet-door-de-EU-erkende president zomaar weer geaccepteerd als gesprekspartner.
Intussen hoor je weinig meer over de repressie die het regime binnenslands uitoefent. Daarom besloot ik contact op te nemen met een aantal voormalige demonstranten. Zij blijken verbazingwekkend actief te zijn. Omdat de politie en de veiligheidsdiensten er bovenop zitten, is demonstreren op straat al een jaar lang onmogelijk. Dus werken opposanten ondergronds aan verandering. Daarbij richten ze zich op hun eigen wijk. Met drie opposanten, die alleen anoniem in de krant wilden, sprak ik over hun strategie en hun doel: het regime ten val brengen. “Wij vormen de basis voor een nieuwe maatschappij.”
Lees HIER het interview dat ik online afnam met opposanten Evgenia, Michaïl en Irina in Minsk (Trouw, 19 november 2021).
Op zoek naar Maria in Polen (2)
‘De deuren van een kleine kapel staan open. De mensen verdringen elkaar om de drempel te bereiken. In de kapel, boven de hoofden van de menigte, staat een open kist. In de kist ligt een delicaat vrouwenfiguur, bedekt met witte lijkwade en met een gouden kroon op haar hoofd. Ze ligt doodstil.
Zelfs van een afstand kan ik zien dat het een Mariabeeld is, dat in de kist is gelegd. Als ik mezelf door de menigte duw en dichterbij kom, zie ik haar kalme gezicht. Haar wangen zijn roze beschilderd en haar ogen gesloten. De kroon en de gouden ornamenten die de kist verfraaien stralen in het kaarslicht.
De gemompelde gebeden van degenen die erin slaagden de kapel binnen te komen zweven in de bedompte lucht, en creëren een gevoel van emotionele intensiteit. De pelgrims zijn geroerd. Een vrouw veegt de tranen van haar gezicht, een ander houdt een rozenkrans vast. Haar ogen zijn gesloten, maar haar lippen bewegen in stil gebed.’
De afgelopen weken werkte ik aan een televisieproject. In de tv-serie van de Evangelische Omroep, ‘De Vrouwen van Jezus van Nazareth’, reist presentator Kefah Allush naar Polen, op zoek naar Maria.
Naast het Paulinerklooster in Częstochowa, dat ik in de vorige aflevering beschreef, is ook Kalwaria Zebrzydowska een pelgrimsoord voor rooms-katholieken die de Moeder Gods aanbidden. ‘Kalwaria’ betekent Calvarieberg, ofwel Golgotha, de plek van Jezus’ kruisiging; Zebrzydowski was de adellijke stichter. Het landschapspark is een zeventiende-eeuwse replica van Jeruzalem en het Heilige Land: naast een ‘Christus-pad’ is er ook een kilometerslang ‘Maria-pad’. Dat leidt langs een reeks kapellen die gewijd zijn aan het leven van Maria.
We gingen er filmen met Anna Niedźwiedź, cultureel antropoloog aan de Jagiellonische Universiteit in Krakau. Bovenstaand fragment komt uit haar publicatie ‘Constructing Mary Through Pilgrimages’. Daarin beschrijft de professor een rouwwake die op de vrijdag na de jaarlijkse viering van Maria Hemelvaart plaatsvindt in het Maria-huis, een van de kapellen van Kalwaria Zebrzydowska.
Na de rouwwake wordt de kist met een plechtige processie naar de ‘graf-kapel’ gedragen. Twee dagen later, op zondag, is de ‘tenhemelopneming’ van Maria. Dan zal een rechtopstaand gekroond Mariabeeld, bekend als de 'Triomfantelijke Maria’, naar de centrale basiliek van Kalwaria Zebrzydowska worden getroond.
Tijdens mijn researchwerk, dat voorafging aan het filmen, ontmoette ik ook Vader Tarsycjusz. Deze jonge monnik is lid van de orde van de Bernardijnen, die woonachtig zijn in het klooster van Kalwaria Zebrzydowska. Hij liet me een maquette zien van het pelgrimsoord. Het zes vierkante kilometer grote park ligt ingeklemd tussen prachtige groene heuvels, op zo’n dertig kilometer van Krakau.
Mocht je van plan zijn die stad te bezoeken, trek dan zeker een dagdeel uit voor deze mooie, stille bedevaartsplek. Je zult het zeker niet (alleen) als Golgotha ervaren.
Volgende week vertel ik over een ander Pools bedevaartsoord waar Maria wordt vereerd: de Mariacki Kerk in Krakau.
De serie ‘De vrouwen van Jezus van Nazareth’ -- met daarin het verhaal van Anna Niedźwiedź -- wordt in de dagen voor Kerst 2021 uitgezonden bij de Evangelische Omroep op NPO2.
Freds Foto’s: Plac Nowy (Krakau):
In deze rubriek publiceer ik foto’s die mijn goede vriend Fred Gijbels in de jaren negentig en begin jaren 2000 maakte in het midden en oosten van Europa. Momenteel is Fred -- Amsterdammer die in Krakau woont -- zijn collectie aan het digitaliseren, waardoor een weelde aan sfeer- en straatbeelden beschikbaar komt.
Dit keer: Plac Nowy, het hart van de joodse wijk Kazimierz (augustus 2007)
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik dagelijks verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen niet in artikelen of radio-reportages te vatten zijn, krijg je die elke tweede zondagochtend in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@] hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie is over twee weken. Tot dan!