Visnetten redden levens | De militaire economie
...en: kan Europa bijspringen?
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 62 van Standplaats Lemberg!
In deze editie ontmoet je veel militairen. Hoe denken zij over vrede? En over de rol van Europa? Zijn Europese troepen in Oekraïne een optie? En… wat moeten Oekraïense soldaten met onze visnetten?
Bijdrage via een betaald abonnement of een hart onder de riem via Tikkie is welkom!
Deze maand speciale dank aan Margreet, Rinus, Leo, Marianne, Vesseur en Haverkort.
Met groet,
Michiel
Terug in Kharkiv
Terwijl er wordt gesproken over vrede, gaat de oorlog door. Ook voor de bijna 18-jarige Zenya. Op een ochtend in februari 2022, toen ze 14 jaar was, vluchtte ze halsoverkop uit Kharkiv voor de naderende Russen. Nu, ruim drie jaar later, mag Zenya van haar moeder één weekendje terug naar de stad -- die nog regelmatig wordt beschoten. Om haar eigen kamertje te bezoeken, en een vriendin, die in Kharkiv achterbleef, opnieuw te ontmoeten.
Klik op <PLAY> om de radioreportage (Bureau Buitenland, 21 maart 2025) te horen!
De militaire economie
Militairen zijn in de regel drie dagen en nachten op rij aan het front. Dan krijgen ze drie dagen rust. In die tijd gaan ze niet naar huis, maar verblijven ze in de buurt van het oorlogsgebied. Dat betekent dat het in steden als Kramatorsk, Slovjansk en Druzhkivka, in de Donbas, wemelt van de militairen.
De lokale economie vaart er wel bij. Want ga maar na: militairen moeten niet alleen ergens wonen, maar ook eten, drinken en zichzelf een beetje kunnen vermaken. Hun uitrusting, aan het front gauw versleten, moet geregeld worden vervangen. Je vindt dan ook overal winkels met militaire kleding, schoeisel en gadgets.
Militairen, zeker die aan het front, hebben een aardig salaris. Tegelijkertijd geven ze onder werktijd weinig uit. Dus bezuinigen ze in hun vrije tijd niet op eten. Ze willen graag kant-en-klaar. Dat maaltje vullen ze aan met verse broodjes, groente, pelmeni en fruit. De energiedrankjes, voor de dagen aan het front dat ze wakker moeten blijven, zijn niet aan te slepen.
In de cafés zoeken de militairen elkaar op. Een goeie cappuccino, een hotdog, een waterpijp -- geen drank, want de alcoholverkoop is in de hele Donbas aan banden gelegd -- geeft de illusie van ‘het normale leven’. Zelf was ik de afgelopen weken kind aan huis in deze iglo in Kramatorsk. De kachel wordt aangeslingerd door een generator. Militairen hebben het graag behaaglijk warm.
In gesprek met militairen
Deze weken bevind ik me veel tussen de militairen. Het is interessant om te horen wat zij vinden van ‘de toestand in de wereld’ (…), nu Trump en Putin elkaar hebben gevonden, ten koste van Oekraïne. Een belangrijk gespreksonderwerp is onze rol. Want Europa ziet zich nadrukkelijker genoodzaakt Oekraïne te steunen.
“Vanaf nu moeten we het met Europa doen”, beaamde militair Odin, die ik opzocht in zijn onderkomen in de buurt van het front bij Pokrovsk. Om Europa veilig te houden, is Oekraïne ‘een beetje steunen’ niet voldoende, waarschuwt hij. “Jullie moeten iets doen waardoor de Russen begrijpen dat ze beter niet kunnen aanvallen. Dat ze weten dat Europa klaar is om te vechten als het nodig is.”
Lees HIER over mijn ontmoetingen in de Donbas (Trouw, 2 maart 2025) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
De Oekraïners zijn er niet zeker van dat de Europeanen het zonder de Amerikanen kunnen. Europa wordt als een betrouwbare, maar veel te trage partner gezien -- ook als het gaat over militaire steun. “Noord-Korea levert meer mortieren aan Rusland dan heel de EU samen aan Oekraïne. Terwijl de Noord-Koreaanse economie een lachertje is vergeleken met die van Europa”, sprak een Oekraïense parlementariër.
Lees HIER Oekraïense reacties op Trumps ‘vrede’ (Trouw, 3 maart 2025) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
De militairen vertrouwen de Russen voor geen meter. Zomaar een staakt-het-vuren instellen is voor hen onbespreekbaar. “Een gevolg van het stoppen van de gevechten is dat het onze gemobiliseerden wordt toegestaan om naar huis te gaan. Als de Russen dan opnieuw aanvallen, zijn ze flink in het voordeel”, sprak militair Andriy, die ik afgelopen maand ontmoette in een ondergrondse commandopost. Hij vecht liever door, desnoods zonder steun. “Militairen gaan altijd uit van eigen kracht. Als je hoopt op anderen ben je verloren.”
Lees HIER de reacties van militairen over het stopzetten van de Amerikaanse steun (Trouw, 7 maart 2025) of klik op onderstaande afbeelding.
** Voorpublicatie **
Moet Europa troepen sturen naar Oekraïne om een eventuele vrede te handhaven? Oekraïense militairen reageren sceptisch, maar zien ook mogelijkheden. “Europa moet de roze bril afzetten.”
Om te schetsen met welke brute intensiteit de oorlog momenteel wordt gevoerd, speelt militair Artur (27) een video af. “Kijk, dit is van gisteren”, zegt hij. Op schokkende drone-beelden zijn twee Russische soldaten te zien. De één ligt te creperen: hij is blijkbaar geraakt door een Oekraïense drone-granaat. De ander richt zijn geweer op hem en schiet -- volgens Artur op het verzoek van de gewonde -- zijn kameraad dood, om vervolgens verder te lopen door het onmetelijke veld. Zo, met grote verliezen, winnen de Russen dagelijks enkele honderden meters terrein, zegt de militair. “Ze proberen zo veel mogelijk terrein in de Donbas te veroveren.”
Dat is ook de ervaring van Vadym (53), een militair die in Liptsi dient, een dorp in de provincie Charkiv. De drone-specialist spreekt af in een pizzeria in Charkiv. Na anderhalf jaar felle gevechten is van het dorp waar hij zijn basis heeft nauwelijks iets over, vertelt hij. “De weg is er nog. En sommige verkeersborden”, zegt hij cynisch. De commandanten van zijn brigade melden dat de vijand afgelopen week de troepen vanuit de Russische regio Kursk naar de regio Charkiv heeft verplaatst. “Ze willen zo veel land als mogelijk. Ze pakken wat ze pakken kunnen.”
Mochten er bij een eventueel staakt-het-vuren Europese troepen in Oekraïne worden gestationeerd dan zou dat de Russen “terughoudend” maken, denkt Artur. De hoofdingenieur van de 56ste brigade spreekt af op het terras van een café in het relatief veilige Kramatorsk, in de Donbas, op zo’n twintig kilometer van het front. De Europeanen kunnen fungeren als afschrikkingsmacht. “Een rechtstreekse confrontatie met Europa zullen de Russen niet aandurven. Ze doen alsof ze gevaarlijk zijn. Feit is dat ze ons niet eens aankunnen.”
Daar denkt Vadym anders over. Nu de oorlog het karakter van een gigantisch drone-gevecht heeft -- “de hemel zoemt van de drones” -- is het te gevaarlijk om troepen in de buurt van de strijdende partijen te plaatsen, vreest hij. Hij schetst de positie van de infanterie, die vijf kilometer voor de troepen uit in hun loopgraven zitten, pal tegenover elkaar. Boven hun hoofd vechten drone-piloten de strijd uit. “Waar zet je die Europese troepen dan neer? Tussen de troepen?” Hij haalt zijn vinger langs zijn hals. “Dat wordt hun dood”, bedoelt hij te zeggen. “Dan zullen beide elkaar de schuld geven.”
Troepen plaatsen aan de Oekraïense kant, als afschrikkingsmacht, kan voor Oekraïne een tegengesteld effect hebben, denkt Vadym. Het bezorgt de militair flashbacks naar het staakt-het-vuren dat in de jaren voor de invasie formeel van kracht was. Tijdens de jaren van de zogeheten Minsk-akkoorden registreerden internationale waarnemers van de OVSE overtredingen. “Dan zal het ons niet zijn toegestaan ons te verweren als we worden beschoten.” Hij vreest een onduidelijk mandaat. “Wat als Europese militairen sneuvelen onder ons commando? Wie heeft er dan een probleem?”
Tijdens een staakt-het-vuren zou, om te voorkomen dat de troepen elkaar in de haren vliegen, een “niemandsland” moeten worden gecreëerd van tenminste twintig kilometer breed, redeneert Artur. Een “drone-vrije zone”, waar “we elkaar voortdurend in de gaten houden”. De ingenieur ziet het wel voor zich. Een flink aantal ondergrondse commandoposten met minimale bemanning, waarvandaan een flinke lap grondgebied met behulp van camera’s in de gaten wordt gehouden, kan volstaan. “Uiteraard moet je gevechtstroepen paraat hebben. Dat hoeft niet een enorm leger te zijn.”
Als het op vechten aankomt kan Europa Oekraïne moeilijk van dienst zijn, denkt Vadym. “De oorlog waar Europeanen aan denken was actueel in 2014 en 2015”, sneert hij. De drone-specialist geeft verschillende voorbeelden. Zo testte hij onlangs een anti-dronewapen dat geleverd was door het Tsjechische leger. Dat moest de verbindingen tussen de drone en de piloot verstoren. “Het was shit. Het werkte niet. Zulke wapens lopen twee jaar achter.” Bij een test met drone-jammers, samen met vertegenwoordigers van Europese bedrijven, liep de techniek van lokale specialisten ver voor. “Europa begrijpt de oorlogspraktijk niet. Zonder die kennis kun je geen wapens ontwikkelen.”
“Europa heeft wat van ons te leren”, beaamt Artur, die wel veel ziet in nauwe samenwerking tussen de Europese en Oekraïense wapenindustrie. “Europa heeft geweldige technologie en moderne wapens, maar een gebrek aan menselijke ervaring. Iemand moet die wapens bedienen. In de praktijk zijn wij dat.” De Oekraïense industrie biedt mogelijkheden voor productie van raketsystemen en drones, maar kampt met een overschot aan bureaucratie, wat corruptie in de hand werkt. Dat vertraagt, zegt Artur. “Wij kunnen van jullie leren produceren.”
Of Europa klaar is voor een vredesmacht of een afschrikkingsmacht in het geval Amerikaanse rugdekking ontbreekt is een “groot vraagteken”, aldus Artur. Toch vindt hij dat Europa ook in dat geval moet bijspringen. “Het zou goed zijn als Europa zo gauw mogelijk de roze bril afzet”, zegt hij. “Dat niemand een groot conflict wil, begrijp ik. Maar hoe meer vlees we dit beest toewerpen, des te meer agressie en zelfvertrouwen het krijgt. Het zal de beschaafde wereld aanvallen.”
Volgens Vadym is die aanval al gaande. “De Russen mengen zich in verkiezingen en snijden kabels in de Oostzee door. Zien jullie dat niet als aanval?”, vraagt hij. “Europese leiders beseffen dat de oorlog dichtbij is. Maar niemand die het durft te zeggen.”
Visnetten
Hierboven en in de afgelopen afleveringen heb je veel gelezen over drones. Drones voor militairen, drones die het werk voor hulpverleners in de Donbas levensgevaarlijk maken, en drones die op burgers jagen in Kherson.
In Nederland zamelen de stichtingen DeLeeuwKyiv en Heaven’s Shield visnetten in, en leveren die vervolgens aan het Oekraïense leger. Want wat blijkt? Die netten zijn een fantastische bescherming tegen drones. Die blijven erin steken -- zie de foto’s die ik kreeg van de stichtingen.
Inmiddels brachten vrijwilligers van deze organisaties meer dan honderd vrachtwagens vol afgedankte netten van de Nederlandse en Deense vissersvloot naar Oekraïne. Zelf ging ik in de buurt van het front in gesprek met militairen die de netten ontvangen.
Lees HIER mijn verhaal over de visnetten die militairen redden (Trouw, 11 maart 2025) of klik op de afbeelding hieronder.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie van deze nieuwsbrief is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een een- of meermalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X of BlueSky.
De volgende editie verschijnt op zondag 27 april. Tot dan!