Soldatenogen | Odesa tot leven gewekt
...en ook al is het oorlog, het gas stroomt door.
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 58 van Standplaats Lemberg!
Wil je een Russisch-Iraanse drone-aanval zien en horen? Ik heb ‘m voor je gefilmd. In deze editie neem ik je mee naar Odesa, waar de haven ondanks bombardementen met drones en raketten functioneert.
Ook bezoeken we een gasprofessor in Sumy, die uitlegt waarom Russisch gas ondanks de oorlog richting Europa blijft stromen. En we ontmoeten militairen -- dood en levend.
Luister HIER een lang gesprek met mij over 1000 dagen oorlog en president Zelensky (Podcast De Dag, 19 november 2024).
Met groet,
Michiel
Bedankt voor het nemen van een betaald abonnement!
Een hart onder de riem via Tikkie mag ook. Met dit keer een eervolle vermelding richting Hiemstra, Van Vliet, Van Tilborg, Van Werven en Sip!
Michaïl en Valentina met hun hondje Knopik in hun vluchtelingen-flatje in Charkiv.
Foto: Adriaan Backer
Hondje als hoofdpersoon
Stel je een opvangcentrum voor vluchtelingen voor. Er rijden busjes af en aan, vol ontheemde mensen die wel wat anders aan hun hoofd hebben dan te praten met een journalist. Ze willen weten waar ze de komende nacht slapen, en of ze wel te eten hebben. En ze proberen de weinige spullen die ze nog hebben niet kwijt te raken.
Knopik, ofwel ‘Knoopje’, eiste onze aandacht op. Het hondje blafte, jankte en rukte aan de ketting waarmee hij was vastgemaakt. Als je hem aanhaalde, klampte hij zich met zijn trouwe ogen aan je vast, alsof hij vreesde in de steek gelaten te worden. Zijn baasjes, de gepensioneerde fabrieksarbeiders Michaïl en Valentina, maakten zich niet druk om hun spullen, maar alleen om hun hondje.
De vraag was of hun huisdier, die in hun frontdorp meermaals was opgejaagd door een Russische drone en die de zenuwen had gekregen van het overhaaste vertrek, mee mocht naar hun nieuwe woonverblijf. De huisdier-vriendelijke flatjes bleken namelijk op. Zonder hun hondje wilden ze niet, zo bleek. Opnieuw was ik getuige van de wederkerige liefde tussen mens en dier. Spoiler: het kwam goed!
Lees HIER mijn reportage (Trouw, 8 november 2024) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Soldatenogen
Zie je ze? Dit zijn soldatenogen. Ergens in de buurt van Kyiv bezochten we een rehabilitatiecentrum voor militairen. Dat gebouw zat vol mannen en vrouwen die aan het front vechten, en die hier een week of drie op adem kunnen komen. Maar ook al zou je niet weten dat het militairen waren, dan nog zou je het aan ze zien. Want alleen militairen hebben soldatenogen.
Soldatenogen moet je niet proberen te omschrijven. Je moet ze zien. Maar omdat ik vaak dingen moet opschrijven die je eigenlijk zou moeten zien, zal ik ze toch proberen te omschrijven. Als je in soldatenogen kijkt, zie je een mengeling van ernst, fierheid, scherpte, adrenaline, cynisme en verdriet. Het meest aanwezig is het verdriet, maar als je alleen verdriet zou zien, zouden het geen soldatenogen zijn.
De ogen op de foto (van Adriaan Backer) zijn van Maksym, een 38-jarige militair die al meer dan tien jaar aan het front is. Hij weet waarom hij het doet. Hij weet hoe hij moet vechten. Hij heeft alles al meegemaakt, het allerbeste en het allerslechtste, en hij kan zich geen ander leven meer voorstellen dan oorlog. Hij heeft er soldatenogen van gekregen. Zie je ze?
Lees HIER onze reportage over het rehabilitatiecentrum voor militairen (Trouw, 11 november 2024) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Hoeveel Oekraïners sneuvelden er?
Zeker, Oekraïne deelt graag cijfers over het aantal Russische manschappen dat uitgeschakeld wordt op het slagveld. Dat zijn er -- volgens Kyiv -- misschien wel 750.000. Het aantal Oekraïense gesneuvelden en gewonden is staatsgeheim. Die getallen prijsgeven zou de bevolking demotiveren en de Russen in de kaart spelen.
Dat de verliezen groot zijn, voel je aan alles. In Poltava bezocht ik een ‘militaire heldenboulevard’, waar drie man tegelijkertijd werden begraven. De nabestaanden zijn het met de regering eens. “Voor ons is die waarheid is te zwaar”, zei de een. “Het is goed om geen cijfers bekend te maken. De vijand luistert mee”, zei de ander.
Toch vonden wij -- collega Anne ter Rele, die zich bij Trouw bezighoudt met data-journalistiek, en ik -- dat we toch iets moesten schrijven over de Oekraïense verliezen. Terwijl zij zich boog over satellietopnames van begraafplaatsen in verschillende periodes, ging ik tellen tijdens een militaire uitvaart.
Lees HIER onze publicatie over wat we weten van de aantallen Oekraïense gesneuvelden (Trouw, 16 november 2024) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te lezen.
Odesa tot leven gewekt
Tot mijn geluk was ik weer in Odesa! Stil was het er niet. Vanuit de haven klonk het geruststellende gebulder van machines, gerammel van kettingen, geronk van motoren en gestamp van zeeschepen. Op een avond, toen we op de Potemkin-trappen liepen, klonk het luchtalarm. Dat klonk zo:
Een kwartier later begon een grootschalige drone-aanval. Vanuit de Krim stuurden de Russen Iraanse shahed-drones af op Odesa, een havenstad waar meer dan een miljoen mensen wonen. Wil je zien hoe dat eruit ziet en hoe dat klinkt? Ik filmde het voor je. Op 20 seconden zie je rechtsonder de drone langsvliegen, die je vervolgens hoort inslaan. Tussendoor hoor je het geratel van de luchtafweer, die jaagt op het projectiel.
De volgende dag interviewde ik Dmytro Barinov, een van de bestuurders van het staatshavenbedrijf. Tijdens de aanval had hij met zijn hondje in de gang geschuild. Hij bevestigde dat de haven opnieuw doelwit was geweest, hoewel de energievoorziening ook was getroffen. Daarnaast waren er twee appartementencomplexen geraakt, waarbij doden en gewonden vielen. Meer luchtafweer is nodig. “Bescherm ons tegen drones en raketten, zodat we weer rustig kunnen slapen en ’s ochtends fris naar ons werk kunnen gaan.”
Het belangrijkste thema van gesprek was de ‘graancorridor’. Nadat Kyiv in 2023 erin slaagde met Westerse raketten en zelfgeproduceerde zee-drones de Russische Zwarte Zeevloot op de Krim lam te leggen, bereikt graan vanuit Oekraïne weer veilig de voedselmarkt. “We moeten van onze eigen kracht uitgaan”, vindt de havenchef.
Lees HIER het interview (Trouw, 22 november 202) of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten.
Luisteren
Luister HIER naar hoe Oekraïne reageert op Trump (Bureau Buitenland), luister HIER naar Oekraïense reacties op Bidens besluit Rusland te beschieten (Oog op Morgen), luister HIER naar Oekraïense reactie op het Russisch-Noord-Koreaanse tegenoffensief (Oog op Morgen).
De gasprofessor van Sumy
Drie jaar geleden ontmoette ik voor het eerst de gasprofessor van Sumy. Toen wilde ik met hem spreken over zijn stad die geldt als ‘gaspoort’ van Rusland naar Oekraïne, ofwel van Siberië naar Europa. De NordStream2, een nieuwe gas-verbinding door de Oostzee, gold voor Sumy als bedreiging. Het Oekraïense buizenstelsel zou namelijk weleens overbodig kunnen worden, vreesde de professor toen. Zie de thema-editie die ik wijdde aan Oekraïne en de NordStream2.
In oktober ontmoette ik de gasprofessor, Oleksandr Telizjenko, opnieuw. Met hem ging het goed, maar met zijn faculteit niet. Enkele dagen voor onze ontmoeting verwoeste een vliegtuigbom precies de faculteit waar hij al dertig jaar werkte. Dus spraken we met elkaar op een bankje buiten de universiteit. De pijpleiding bij Sumy blijft hard nodig voor Rusland en Europa, is zijn conclusie, zeker nu intussen de NordStream is opgeblazen.
Lees HIER mijn interview met de gasprof (Trouw, 13 november 2024), of klik op onderstaande afbeelding om de tekst te vergroten. Dan lees je ook het geopolitieke gas-verhaal van collega Cees van der Laan.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat je niet alles kunt bijhouden, stuur ik je m’n beste artikelen en radioreportages elke maand in je inbox via Standplaats Lemberg.
De eindredactie van deze nieuwsbrief is in de vertrouwde handen van Henriëtte Klijnstra.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een een- of meermalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op X.
De volgende editie verschijnt op zondag 29 december. Tot dan!