Twee jaar Belaroes | Dwars door Oekraïne
Beste abonnee,
Welkom bij Aflevering 31 van Standplaats Lemberg!
Het is augustus, de maand van de graanoogst. De maaidorsers grommen over het veld, het stof waait hoog op, de tarwetakjes spuiten de aanhanger in -- en vervolgens verdwijnt de opbrengst in de kont van een kleine truck in plaats van de buik van een mammoettanker. De havens functioneren niet, dus moet de opbrengst via Europa naar Afrika…
Reis je weer met me mee, dwars door Oekraïne?
Via truckers en boeren naar een kerncentrale in de vuurlinie, en vervolgens naar het uiterste oosten: naar Charkiv, en de Donbas.
Augustus is ook de maand van de volksopstand in Belaroes, nu twee jaar geleden. Hoe is het er nu?
Demonstranten zetten een spandoek in elkaar ‘уходи!’, ofwel ‘vertrek!’. Minsk, augustus 2020 (Foto © MD)
Met groet,
Michiel
PS: Luister HIER: in podcast De Nieuwsdag (29 min) sprak ik met Talitha Muusse en Mark Beekhuis over hoe het is als je als correspondent plotseling verslag moet doen van een grote oorlog.
Geen betalend abonnee, toch blij met mijn werk? Steun me via Tikkie. Veel dank!
Boeren en truckers
Deze foto wilde ik per se maken. Gelukkig arriveerde ik nét op tijd bij de Nederlandse boer in Oekraïne, Kees Huizinga: nét voor zonsondergang, en nét voordat het laatste reepje graanpluimen was afgesneden door die vervaarlijk ogende combiners van hem.
Kees was ook nét op tijd, zo vertelde hij mij. Terwijl zijn buurman de tarwe nog in de opslag heeft zitten, had hij zelf de opbrengst van het vorige seizoen nét voor de Russische invasie geëxporteerd.
Nu de havens van de Zwarte Zee niet functioneren wegens de Russische bezetting moet de nieuwe oogst via spoor en snelweg het land uit. Voor de grenzen staan eindeloze files van vrachtwagens: met de oude opbrengst wachtten de chauffeurs zomaar drie dagen, nu met de nieuwe oogst wordt het wel tien.
In de ‘graandeal’, die de haven van Odessa weer moet laten functioneren, geloven zowel de boeren als de truckers niet.
Lees HIER mijn reportage met boer Kees Huizinga (Trouw, 5 augustus 2022).
En lees HIER mijn reportage over de vrachtwagenchauffeurs aan de grens (Trouw, 1 augustus 2022).
Belaroes
Twee jaar geleden schuilde ik niet met Oekraïners in bomkelders, maar marcheerde ik met Wit-Russen over straat. Ik weet nog precies hoe het ging. ‘s Ochtends schilderden ze verbeten hun spandoeken, maar de straat durfden ze niet op: zou de oproerpolitie vandaag niet te sterk zijn, zijn we vanavond nog vrij?
Ze gingen toch. En tot aller opluchting voegden vanuit alle portieken en stegen mede-demonstranten zich bij hen. De stroom zwol aan tot een mars van honderdduizenden richting stadscentrum. Even waren de Wit-Russen de baas. ‘уходи!’, ofwel ‘vertrek!’ riepen ze tegen dictator Loekasjenko, die wanhopig over het protest heen cirkelde met zijn helikopter, of angstig met zijn kalasjnikov postvatte voor zijn paleis.
Twee jaar na dato is de wraakoefening van Loekasjenko nog steeds aan de gang: keiharde repressie, een heleboel politieke gevangenen en nu ook nog een onvrijwillige oorlog met Oekraïne. Ik sprak met voormalig demonstrant Jevgenia, die op het punt staat het land te verlaten. Het stuk kwam op de voorpagina, zodat we niet vergeten.
Lees HIER mijn interview met Jevgenia (Trouw, 9 augustus 2022), of klik op bovenstaande foto en zoom in.
Kerncentrale in het schootsveld
Soms vraag ik me af hoe we zullen terugkijken op de dag van vandaag. We wisten dat er een grote oorlog aan de gang was in Oekraïne; we wisten dat de Russen legermaterieel parkeerden op het terrein van de kerncentrale, we wisten dat er flink geschoten werd in het gebied. We hadden nog kunnen ingrijpen -- maar wat hadden we kunnen doen?
Zou ik het overleven, als ik in Oekraïne aan het werk ben tijdens een nucleaire explosie?
Ik wilde graag naar Nikopol, een stad die, gezien vanuit de Zaporizja-kerncentrale, pal aan de overkant van de rivier de Dnipro ligt. Energodar, de stad van de centrale, is bezet door de Russen, Nikopol is onder controle van Oekraïne. Wat er rond de kerncentrale gebeurde kon ik niet waarnemen; wel concludeerde ik dat er flink gevochten wordt op deze levensgevaarlijke plek. We weten het, maar willen we het weten?
Lees HIER mijn reportage vanuit Nikopol (Trouw, 7 augustus 2022), of klik op bovenstaande foto en zoom in.
Luister HIER naar mijn radioverslag (Radio1BE, 10 augustus 2022).
Lees HIER een analyse van experts, met o.a. expert Conflict & Environment Wim Zwijnenburg: Here's just how close the war in Ukraine has come to Europe's largest nuclear plant. (NPR, 10 augustus 2022).
Wakker schrikken in Charkiv
Had ik die stomme luchtalarm-app maar uitgezet gisteravond, dacht ik toen ik vlak naast mijn oor een loeiende sirene hoorde. Ik greep naar mijn smartphone, dempte het geluid, en zag op het klokje dat het half 5 in de ochtend was: het was pikdonker. Toen hoorde ik ook buiten het luchtalarm. Ik draaide me nog eens om -- sirenes zijn immers een soort van routine in Oekraïne -- en precies op dat moment klonk een luide explosie. In dezelfde seconde stond ik naast m’n bed en zag ik de bijbehorende lichtflits. Ik rende naar de gang en ging tussen de dikke muren op de grond zitten. Er klonken nog twee explosies, en nóg een. Ik opende Telegram. De raketten kwamen vanuit Belarus, luidde een bericht vanaf de noordgrens; vijf minuten later kwam de geruststellende opmerking dat de uitgaande klappen daar opgehouden waren. Het luchtalarm gaf nog een laatste toeter, en ik ging weer slapen.
Dit is Charkiv anno 2022. Wakker worden van explosies went niet, maar het is dagelijkse realiteit. Rond lunchtijd nam ik een kijkje bij de dichtstbijzijnde inslag, die op een kilometer afstand bleek te zijn geweest. Het glas van duizenden ramen in de omgeving was gesneuveld, maar de scherven waren al bijna weer opgeruimd. Op naar de volgende nacht…
Beschadigde woonblokken in Charkiv (Foto © MD)
Luister HIER naar mijn radio-verslag over hoe het leven in Charkiv veranderde dankzij de oorlog (NOS Met het Oog op Morgen, 13 augustus 2022).
Lees HIER mijn reportage (Dagblad Trouw, 14 augustus 2022) over studenten die zich ondanks alles inschrijven voor de studie geneeskunde in Charkiv -- of klik op bovenstaande foto en zoom in.
Redden wat er te redden valt in de Donbas
We eindigen onze reis door Oekraïne in het uiterste oosten, in de Donbas. Die oorlogsregio moet volledig geëvacueerd worden, vindt president Zelenski. Toch blijven veel mensen achter. Zij willen of kunnen niet weg. Er zijn ook helden die voor de achterblijvers zorgen, of proberen te redden wat er nog te redden valt. Zo lost Pavel Ploezjnik het water-probleem van de bewoners van Slovjansk op, door waterputten aan te leggen. Mijnwerker Andriej Gloesjko zorgt op zijn beurt dat het water uit de kolenmijn van Toretsk wordt gepompt, om het gebied te behoeden voor een ramp.
Links: mijnwerker Vasili Maslov (38) vlak voor zijn dienst in de kolenmijn, in augustus 2021 (Foto © Adriaan Backer)
Rechts: Pavel Ploezjnik, activist in Slovjansk (Foto © MD)
Lees HIER mijn reportage vanuit Slovjansk (Trouw, 26 juli 2022).
Lees HIER mijn interview met mijnwerker Andriej Gloesjko (Trouw, 2 augustus 2022).
Ook de militairen vinden dat de bewoners het gebied moeten verlaten. Onlangs uitte mensenrechtenorganisatie Amnesty International kritiek op het Oekraïense leger: door troepen en materieel in woonwijken te plaatsen zouden burgers gevaar lopen. Dat is echter onvermijdelijk, zeggen de twee ervaren militairen die ik interviewde.
Lees HIER mijn interview met twee militairen (Trouw, 19 augustus 2022), of klik op bovenstaande foto en zoom in.
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik dagelijks verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen niet in artikelen of radioreportages te vatten zijn, krijg je die elke drie weken in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Wil je mij en mijn werk steunen? Dat kan je doen door betalend abonnee te worden. Klik hiervoor op Subscribe en kies een maandbedrag.
Een eenmalig financieel hart onder de riem kan ook! Doe dat via Tikkie.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@]hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie is over drie weken. Tot dan!