Thema-editie: Belaroes, een jaar later
...met een moeder, een bloemist, een advocaat en een opposante.
Beste abonnee,
‘Waar blijft Standplaats Lemberg?’, las ik gisteravond in mijn mail. Excuus voor de vertraging! Zondag was ik onverwacht internet-loos op reis, vandaar dat Aflevering 12 een dagje op zich liet wachten. Maar het komt goed uit: vandaag is het precies een jaar geleden dat de volksopstand in Wit-Rusland begon. Daarom deze week een thema-editie over Belaroes.
Terwijl ik reisde schreef ik over het gesprek dat ik had met Elena. Deze vrouw in Minsk is de moeder van een politieke gevangene in Wit-Rusland. Haar 25-jarige zoon Vladislav (zie foto hieronder, in rode trui) werd veroordeeld tot twee jaar in een ‘strafkolonie met streng regime’, wegens het schrijven van ‘Laten we niet vergeten’ op de stoep. Met de tekst wilde hij een demonstrant herdenken die door de oproerpolitie was doodgeschoten.
Lees HIER over de droom van Vladislav en de nachtmerrie van Elena. En over de hoop op verandering die desondanks springlevend is (Trouw, maandag 9 augustus).
Een jaar geleden…
Alles was vreemd aan die verkiezingsdag, zondag 9 augustus 2020. President Loekasjenko probeerde met hapjes en drankjes van de staatsboerderij een niets-aan-de-hand-sfeer te creëren, maar tevergeefs. De kiezers kwamen voor het eerst massaal opdagen bij de stembus, maar niet voor de lekkernijen, en ook niet om op hem te stemmen. Met witte armbandjes om hun pols gaven ze subtiel aan hun hoop te vestigen op Svetlana Tichanovskaja, en dus voor verandering te kiezen. Halverwege de dag joeg een hoosbui de aanwezigen voor eventjes uiteen: was dat een voorbode van de storm?
(klik op de foto voor vergroting)
Op de dag voor de verkiezingen bezocht ik al even een stembureau. Dat deed ik samen met Irina, een inwoonster van Minsk. Zij wilde er een klacht indienen tegen onvolkomenheden op haar stembiljet: de politie was onmiddellijk paraat. Buiten postten haar buurtgenoten. In Wit-Rusland kunnen mensen op de dagen voor de verkiezingen al hun stem uitbrengen, en deze ‘burgerwaarnemers’ controleerden de opkomst. Terwijl er amper een levende ziel kwam opdagen vergaarde Loekasjenko in die dagen al een flink percentage van zijn ‘kiezers’. De conclusie: fraude.
Op zondagavond, toen de voorlopige ‘uitslag’ eindelijk bekend werd — 80% voor Loekasjenko — kwamen de kiezers verhaal halen bij de stembureaus. Irina werd, zoals vele honderden anderen, gearresteerd en gemarteld in een detentie-centrum: over haar ervaringen tijdens en na de verkiezingen schreef ik HIER.
De dagen die volgden waren nog vreemder — en vooral angstig. Overdag gingen de mensen naar hun werk, hoewel werken lastig was omdat de autoriteiten sinds zondagochtend het internet hadden platgelegd. Tegen het eind van de middag kwamen ze de straat op om te protesteren. In elke wijk toeterden de auto’s met instemming naar de demonstranten, die langs de weg in lange linten stonden opgesteld.
Halverwege de avond stuurde ik mijn verslag naar de krant: per SMS, want ook de e-mail werkte niet. Na de deadline ging ik de straat op, waar ik zag hoe massa’s jeugdige demonstranten belaagd werden door een leger van oproer-agenten. Zij oogden als vechtrobots, met helmen en schilden, en ze bekogelden weerloze burgers met geluidsgranaten. Er werd geslagen, geschoten en geschreeuwd. Vrienden, bekenden en mensen die ik de week ervoor geïnterviewd had verdwenen van de radar. Elke avond vluchtte ik vroegtijdiger mijn flatje in.
Als je wilt kun je HIER al mijn verhalen over Wit-Rusland lezen.
Recht als er geen recht is
Op de foto: Maxim Korosjin / Marieke de Hoon
Waar kunnen de mishandelde demonstranten hun recht halen als rechters en justitie in Wit-Rusland alleen maar het regime dienen? Bloemist Maxim Korosjin werd gearresteerd nadat hij bloemen had uitgedeeld bij een protestoptocht van vrouwen. Op het politiebureau sloegen agenten hem in elkaar, waarna hij per ambulance naar het ziekenhuis werd vervoerd.
Enkele weken na zijn vlucht naar Litouwen verraste hij de wereld: via ‘universele rechtsmacht’ wil hij de rechter in Vilnius zover krijgen een oordeel te vellen over zijn zaak. Over dit opmerkelijke juridische kronkelpad sprak ik met zijn Litouwse advocaat, Giedrius Danelius, en met Marieke de Hoon, expert internationaal recht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Zal het recht zegevieren? Lees HIER mijn stuk (Trouw, 31 juli).
Aan het woord: de laatste der advocaten in Minsk
Op de foto: advocaat Dmitri Laevski (beeld: Babaryko-team)
Afgelopen week, op woensdag 4 augustus, begon in Minsk de gesloten rechtszitting tegen de twee belangrijkste opponenten van het regime die nu nog in Wit-Rusland verblijven: Maria Kolesnikova en Maksim Znak. Dit tweetal was lid van het bestuur van de zogeheten Coördinatieraad, die werd opgericht door Svetlana Tichanovskaja om een vreedzame overgang van de macht mogelijk te maken. Beiden zitten al tien maanden in de cel.
In de aanloop naar het ‘proces’ sprak ik met Dmitri Laevski, een van de weinige advocaten in Minsk die het nog op durft te nemen voor slachtoffers van het regime. Tot hij een maand geleden uit zijn ambt werd gezet, vertegenwoordigde hij Maksim Znak. Mijn gesprek met Laevski ging niet alleen over het proces tegen de twee opposanten, maar vooral over hoe hij toch zijn werk als advocaat blijft doen.
Lees HIER mijn interview met Dmitri Laevski (Trouw, 31 juli)
Zijn Wit-Russische vluchtelingen veilig?
Een RyanAir-vlucht tot landen dwingen om een activist te arresteren, een poging tot ontvoering van een Olympische atlete... De toenemende activiteit van het regime van Aleksandr Loekasjenko buiten de eigen landsgrenzen jaagt de Wit-Russische vluchtelingen angst aan. Afgelopen week kwam daar nog de dood van Vitaly Sjisjov bij. Het lichaam van deze 26-jarige Wit-Russische activist werd dinsdag aangetroffen in een park in de Oekraïense hoofdstad Kiev.
Op de foto: Olga Karatsj, opposante in het Litouwse Vilnius (beeld: Dmitrij Leltschuk)
Zijn Wit-Russen zelfs in het buitenland niet veilig? Ik belde met Olga Karatsj, een van de leiders van de Wit-Russische oppositie in Vilnius. Zij sprak over de angsten van de leden van de diaspora.
Lees HIER mijn verslag (Trouw, 5 augustus).
Over Standplaats Lemberg:
Als correspondent doe ik dagelijks verslag voor Radio 1 en Dagblad Trouw. Maar omdat de mooiste verhalen vaak niet in artikelen of radio-reportages te vatten zijn, krijg je die elke tweede zondagochtend in je inbox via Standplaats Lemberg.
Lees hier meer, en klik hier voor het Archief.
Ken je iemand die ook interesse heeft voor Standplaats Lemberg? Deel deze inschrijflink met diegene die meer verhalen wil horen uit Midden- en Oost-Europa, of maak reclame op social media.
Ideeën, vragen of suggesties? Mail mij op mdriebergen[@] hotmail.com of stuur een DM op Twitter.
De volgende editie is over twee weken. Tot dan!